1960 darbesinden sonra oy kaygýsý ile azýnlýklar ile iyi geçinme zorunluluðuna dayanan politikanýn deðiþtiðini ve hatta darbeden sonra atanan kaymakamlarýn Paskalya’daki ayinlerde kiliseden dýþarý çýkmayý azýnlýklara yasaklamasý ile önceden var olan ýlýmlý havanýn adalarda azýnlýklar aleyhine döndüðünü söyleyebiliyoruz. Özellikle 1964’de Kýbrýs sorunu ve Yunanistan ile yaþanan gerilimlerin etkisiyle adalar hakkýnda Türk basýnýnda ‘Adalardaki Rumlar yer altý faaliyetlerinde bulunuyor…’ türünde çýkan olumsuz haberlerin bu dönemde etkisi yadýrganamaz desek yanlýþ olmaz.
Menderes hükümeti zamanýnda serbest olan tedrisatýn Türkçe olmasý, 1960 darbesinden sonra yürürlükten kaldýrýlarak MGK kararlarýyla adalarda eðitimin Rumca yapýlmasýna karar verilir. Bunun sonucu olarak adalarda altý Rum Okulu kapandýðý gibi diðerleri de devletin eline geçer ve Gökçeada Rum ortaokulu Gökçeada Yetiþtirme Yurduna çevrilir.
‘27 Mayýs’ta uygulanmaya baþlanan politika amacýna ulaþmýþ, baþta Ýstanbul olmak üzere Yunanistan’a, Avustralya’ya ve madenlerde çalýþmak amacýyla Afrika’ya yoðun bir göç yaþanmýþtýr. Bu politika günümüzde sadece Gökçeada’da iki yüz kadar yaþlý bir nüfusun kalmasýna yol açmýþtýr’ ifadeleri Elif Macar’ýn Bilgi üniversitesinde ‘1964 Sürgünü’ konulu bir konferansta yaptýðý tespit. Sonrasýnda nüfusun az olmasý ve öðrenci yetersizliði nedeniyle Rum cemaatinin kendi isteði ile kapattýðý azýnlýk okullarý.
***
‘Noel Baba þapkalý 30 kadar çocuk ve genç soydaþým ellerinde üçgen þeklindeki zillerle Beyoðlu’nda Noel ve yýlbaþý þarkýlarý söylüyorlardý…’
‘Öðrenciler heyecan içinde Türkçe ve Rumca þarkýlarý peþ peþe söylüyorlar. ‘Kasap havasý’, ‘Hatýrla Ey Peri’, ‘Samanyolu’, ‘Bekledim de Gelmedin’… 40-50 kiþi ile baþlayan bir gösteri birdenbire o anda Beyoðlu’mdan geçenlerin de katýlýmýyla 100-150 kiþiyle sürdü. Þarkýlara eþlik edenler, birlikte sirtaki-halay oynayanlar…’
‘Yýlbaþý çörekleri daðýtýyor Zagrafyonlu öðretmen ve öðrenciler gelip geçenlere ‘Mutlu yýllar’ dileyerek… ‘Teþekkür ederiz… Size de iyi Noel’ler mutlu yýllar’ oluyor cevaplar.’
‘Tayyip Erdoðan’ýn Türkiye’deki Hristiyanlarýn Noel bayramýný kutlama mesajýný okudum; ne yalan söyleyeyim büyük bir keyfle. Sonra garip bir sitem sardý dört bir yanýmý. Niye ben çocukken, delikanlýyken Beyoðlu’mda Noel þarkýsý söyleyemedim? Niye ben ve benden önceki nesiller Ýstanbul’da yaþarken, bir devlet adamý çýkýp Noel bayramýmý kutlamadý? Çok mu zordu? Neyse…’
Yukarýdaki alýntýlar Yorgo Kýrbaki’nin Yunanistan’da iken Yunan devlet televizyonunda karþýlaþtýðý Zagrafyon Rum Lisesi öðrencilerinin Beyoðlu’nda yaptýðý Noel etkinliði haberi sonrasýnda bir köþe yazýsýnda kullandýðý ifadeler. Kýsa bir araþtýrmada Yunanistan ve Rum kesimi ile ilgili haberlerde bile Türkiye’nin tarafýný tutmaktan kaçýnmayan ve Zagrafyon Rum Lisesi’nde söylenen bir Ýstiklal Marþý esnasýnda gözlerinin yaþardýðýný ifade edecek kadar da Türkiye ve Ýstanbul aþýðý bir gazeteci Sayýn Kýrbaki.
‘Çocukken, delikanlýyken neden bende Beyoðlu’mda Noel þarkýlarý söyleyemedim? … Neden bir devlet adamý çýkýp Noel bayramýmý kutlamadý?’ ifadeleri bile bir zamanlarýn Türkiye’si ile þimdikinin arasýndaki yaþanan deðiþimi gösterir nitelikte.
2012’de, Yorgo Kýrbaki’nin kaleminden dökülen bu cümleler sonrasýnda 2013’te ‘49 yýl sonra Gökçeada’da çalan ilk zil sesi’ haberleri düþer basýna. Milli Eðitim Bakaný Nabi Avcý Gökçeada’da açýlacak Rum Okuluna izin verildiðini söyler. Aya Todori uzun bir süreden sonra açýlan Rum ilkokulun adýdýr. Öðrenci sayýsýnýn yeterli gelip gelmeyeceði tartýþýlsa da, otuz sekiz yýl sonra adaya dönüþ yapan Anna Koçumal var olan nüfusun göç etmesini engelleme adýna atýlan önemli bir adým diye nitelendirir bu geliþmeyi. Dahasý okulun açýlmasý adaya dönüþlerin en etkili adýmlarý içinde görülür.
2014’te, Baþbakan Ahmet Davutoðlu, Atina ziyareti esnasýnda Gökçeada ve Ýstanbullu Rumlarýn temsilcileri ile bir araya geldiðinde Gökçeada’da Rum Ortaokulu ve Lisesi’de açýlacak diye yeni bir müjde verir. O sözün gerçekleþtiðine dair somut bir örnek Azýnlýk Cemaatleri Vakýflarýnýn temsilcisi olan ve Rum Cemaati Vakýf Baþkanlýðý’ný yapan Laki Vingas’dan gelir. ‘Gökçeada’da bu yýl ortaokul ve lisenin açýlmasý için gösterdiðimiz gayretlere destek veren Sn. Baþbakan ve MEB camiasýna teþekkür ederiz. Bu öðretim yýlýnda Gökçeada Rum toplumu ilk kez ilkokul, ortaokul ve liseyle eðitim hizmeti verecektir. Bu tarihi geliþmeyi selamlýyoruz’ gönderisini kendi sosyal medya hesabýndan paylaþýr.
Laki Vingas’da Yorgo Kýrbaki gibi Zagrafyon Rum Lisesi mezunudur. Asimile olmadan kendi cemaatinin haklarý için mücadele veren bu güzel insanlarýn ortak özelliði Türkiye sevgileridir desek yanlýþ olmaz her halde. ‘Yurtdýþý ve yurt içi operasyonlarla ülkemiz zor bir dönemden geçmektedir. Güvenliðin tekrar tesisi þarttýr. Allah yardýmcýmýz olsun.’ Ýfadelerini kendi sosyal medya hesabýndan paylaþan Laki Vingas’ýn bu sözleri Yorgo Kýrbaki’nin Ýstiklal Marþý okunurken gözlerinin yaþarmasý ile ayný doðrultudadýr.
En güzeli de ‘Gökçeada Türk’tür ama Türk korkmaz’ diye manþet atan basýndan ’49 yýl sonra Gökçeada’da zil sesi’diye manþet atan medyanýn deðiþimi, Paskalya bayramýný kutlatmayan kaymakamlardan bir Rum vatandaþýnýn Gökçeada Belediyesi’nde ilk kez devlet memuru olmasýný saðlayan belediye baþkanlarýna geldiðimiz günlerin gerçekleþmesi.
Adada var olan nüfusun dýþarýya göç etmesini engelleyecek ve hatta dýþarýdaki nüfusun yeniden gelmesini teþvik edecek ve daha nice Kýrbakiler nice Vingaslar yetiþtirecek bir okul ‘Gökçeada Rum Okulu’ þimdi ilk kez ilkokul, ortaokul ve lisesi ile yeni eðitim öðretim yýlýna hazýrlanýyor. Hayýrlý olsun.
