Çalýþanlar, tabi olduklarý yasalara göre farklý kazanýmlar elde etmektedir.
Gazetecilerin çalýþma iliþkileri, 13.06.1952 tarihinden itibaren 5953 Sayýlý Basýn Mesleðinde Çalýþanlarla Çalýþtýranlar Arasýndaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkýnda Kanun (Kýsaca Basýn Ýþ Kanunu olarak adlandýrýlmaktadýr) kapsamýnda düzenlenmektedir.
Bir kiþinin 5953 sayýlý Basýn Ýþ Kanunu kapsamýnda gazeteci sayýlabilmesi için,
• Gazete, mevkute, haber veya fotoðraf ajansýnda çalýþmasý,
• Fikir ve sanat iþinde çalýþmasý,
• Ücret karþýlýðý çalýþmasý,
• Gazetecilik mesleðinin baþlýca geçim kaynaðý olarak seçilmesi,
• Ýþ Kanunu’ndaki ‘iþçi’ tanýmý dýþýnda kalmasý koþullarýnýn bulunmasý gerekmektedir.
Gazetecilik özel bir meslektir. Mesleði özel kýlan hususlarýn baþýnda görülen iþin toplumsal iþlevi gelir. Bunun yanýnda mesleðin tehlikeleri (sosyal, ekonomik ve siyasi riskleri), çalýþma koþullarýnýn zorluðu, çalýþma saatlerinin özellik arzetmesi, yapýlan iþin temposu, rekabeti gazetecilik mesleðini yapanlarýn özel olarak korunmalarýný gerektirir. Bu konuda önemli bir noktayý, bu korunmanýn gerçekten bu iþi yapan ve bunu hak eden kiþilere verilmesi hususu oluþturur. Baþka bir deyiþle, korumanýn ya da ayrýcalýklý bir takým haklarýn gerçek gazetecilik iþi görenlere saðlanmasý gerekir. Bu nedenle gazeteciler için Basýn Ýþ Kanunu’nda bazý özel düzenlemeler bulunmaktadýr.
Basýn Ýþ Kanunu’na göre, kararlaþtýrýlan ücret her ay peþin olarak ödenir. Ýlave ücretlerin sigorta priminin ödenmesi mecburidir. Gazetecilere ücretlerini vaktinde ödemeyen iþverenler, bu ücretleri, geçecek her gün için yüzde beþ fazlasýyla ödemeye mecburdurlar.
Mukavele müddeti sona ermeden evvel kendisine atfedilebilecek bir kusuru olmaksýzýn iþine son verilen gazeteci, peþin almýþ olduðu ücretin henüz iþlememiþ bulunan kýsmýný iade etmeye mecbur tutulamaz.
Gazeteciler her hizmet yýlý sonunda iþverenin saðladýðý karýn emeklerine düþen nispi karþýlýðý olarak asgari birer aylýk ücret tutarýnda ikramiye alýrlar.
Anayasa Mahkemesi 19/11/2019 Salý günü 30953 Sayýlý Resmi Gazete’de yayýnlanan kararla birlikte gazetecilerin fazla çalýþma sürelerine dair ücretlerinin hangi þartlarda ödeneceðine yönelik madde hükmüne iliþkin karar vermiþtir.
Söz konusu karara göre 5953 Sayýlý Basýn Mesleðinde Çalýþanlarla Çalýþtýranlar Arasýndaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkýnda Kanun’da gazetecilere fazla çalýþma ücretlerinin gününde ödenmemesi durumunda bu ücretlerin her geçen gün için yüzde 5 fazlasýyla ödenmesini öngören kural Anayasa Mahkemesi tarafýndan iptal edilmiþtir.
Basýn Ýþ Kanunu olarak tabir edilen Basýn Mesleðinde Çalýþanlarla Çalýþtýranlar Arasýndaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkýnda Kanun’da bulunan hüküm gereðince, fazla çalýþma ücretinin ödenmemesi halinde günlük yüzde 5 oranýnda faiz uygulanmasý gerekliliði öngörülmüþtür.
Çok yüksek meblaðlara ulaþabilen yüzde 5 fazla ödeme kuralý, iþverene aþýrý bir külfet getirmekle birlikte, Anayasa Mahkemesi tarafýndan Anayasa’nýn 2, 5, 10, 11, 48 ve 49’uncu maddelerine aykýrý olduðu gerekçesiyle iptal edilmiþtir.
Ülkemizde reel enflasyon ve yasal faiz oranlarý dikkate alýndýðýnda söz konusu kuralýn orantýlý ve hakkaniyetli bir yaptýrým olmadýðý belirtilmiþtir.
‘Basýn sektöründe çalýþanlar için diðer çalýþanlara göre nesnel ve makul bir nedenle de olsa orantýsýz bir farklý muamelenin getirilmesine yol açmaktadýr. Bu nedenle gazeteciler lehine kabul edilen farklý muamelenin ölçülü olduðu söylenemeyeceðinden kural ayný zamanda çalýþanlar arasý eþitlik ilkesiyle de baðdaþmamaktadýr.’ Anayasa Mahkemesi bu olgular nedeniyle gazetecilerin fazla çalýþma ücretlerinin ödenmemesi halinde eklenecek faiz oranýný yüzde 5 arttýran kanun maddesini iptal etmiþtir.
