Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran iş yerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, iş yerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. Yer altı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmaz.
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir.
İşe iade davası sonucu, kesinleşen mahkeme kararından itibaren 10 gün içerisinde işbaşı yapmak üzere işverene başvuran çalışanı, işveren eğer işe başlatacaksa 1 ay içerisinde işbaşı yaptırmakla yükümlüdür. İşe iade davası sonucunda işverenlerin iki tercihi bulunmaktadır; işe başlatmak ya da başlatmamak. Çalışanın işe başlatılmaması halinde temel olarak 5 farklı ödeme kalemi ortaya çıkmaktadır. Bunlar;
- Dört aya kadar boşta geçen süre ücreti,
- 4-8 Aylık Ücret Tutarında işe başlatmama tazminatı,
- Kıdem tazminatı/farkı
- İhbar tazminatı/farkı
- Yıllık izin ücreti/farkı.
Çalışanın işe başlatılması halinde dört aya kadar boşta geçen süre ücreti gündeme gelecektir. Ancak işçi işe başlatıldığı takdirde iş sözleşmesi kaldığı yerden devam edeceği için işe başlatmama tazminatı ve feshe bağlı olan kıdem-ihbar tazminatları/farkları ve yıllık izin ücreti/farkının ödenmesi gündeme gelmeyecektir.
İşe iade kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunması ve işverenin usulüne uygun daveti üzerine işverenin işçiyi işe başlatması halinde; dört aylık süreye ilişkin aylık prim ve hizmet belgeleri, işverenin davet yazısının işçiye tebliğ edildiği tarihi izleyen ayın 23’üne kadar (1.7.2020 öncesi dönemler için) verilecektir. 1.7.2020 sonrasında geçen çalışmalara yönelik verilecek ek MUHSGK belgelerinde ise izleyen ayın 26’sına kadar verilmesi gerekir. Boşta geçen süre bildirimine ilişkin primler ise aynı ayın sonuna kadar ödenecektir. Özellikle 1.7.2020 öncesinde geçen çalışmalar içinse dört aylık süreye ilişkin aylık prim ve hizmet belgeleri, işverenin davet yazısının işçiye tebliğ edildiği tarihi izleyen ayın 23’üne kadar verileceğine dikkat edilmelidir. Önemli olan belgenin hangi döneme ilişkin olduğudur.
İşe iadesine karar verilen sigortalı personelin kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunması ve işverenin çalışanı işe başlatmaması halinde; işe başlama talebini aldığı tarihi takip eden ayın 23’üne kadar 4 aylık süreye ait prim bildirgelerini verecektir. 1.7.2020 sonrasında geçen çalışmalar içinse MUHSGK süresi dikkate alınarak izleyen ayın 26’sına kadar verilmesi gerekir. Boşta geçen süre bildirimine ilişkin primler ise aynı ayın sonuna kadar ödenecektir.
Çalışanın işe başlatılmaması halinde işten ayrılış bildirgesi yine düzenlenecek olup işe başlatılmama halinde olduğu gibi işçinin işe başlama tebligatının alındığı tarihi takip eden ay sonuna kadar işten ayrılış bildirgesi verilmelidir. Bu anlamda boşta geçen süre bildirimine ilişkin son tarih farklı olsa da işten ayrılış bildirgesinin verilme süresinde bir değişiklik Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’ne göre bulunmamaktadır. Çalışanın işe başlatılması halinde, cari usullere göre işe giriş bildirgesinin verilmesi, başka bir ifadeyle fiili çalışma başlamadan bir önceki gün işe giriş bildirgesinin verilmesi gerekecektir. (2020/21 SGK Genelgesi). İşverenin işçiyi işe başlatmaması halinde, çalışanın işverene yaptığı başvuru tebligatının alındığı tarihi takip eden ay sonuna kadar, işten ayrılış bildirgesi boşta geçen süre sonuna verilmelidir.
