Otuz veya daha fazla iþçi çalýþtýran iþ yerlerinde en az altý aylýk kýdemi olan iþçinin belirsiz süreli iþ sözleþmesini fesheden iþveren, iþçinin yeterliliðinden veya davranýþlarýndan ya da iþletmenin, iþ yerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadýr. Yer altý iþlerinde çalýþan iþçilerde kýdem þartý aranmaz.
Ýþ sözleþmesi feshedilen iþçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediði veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadýðý iddiasý ile fesih bildiriminin tebliði tarihinden itibaren bir ay içinde iþe iade talebiyle, Ýþ Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarýnca arabulucuya baþvurmak zorundadýr. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaþmaya varýlamamasý hâlinde, son tutanaðýn düzenlendiði tarihten itibaren, iki hafta içinde iþ mahkemesinde dava açýlabilir. Taraflar anlaþýrlarsa uyuþmazlýk ayný sürede iþ mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir.
Ýþe iade davasý sonucu, kesinleþen mahkeme kararýndan itibaren 10 gün içerisinde iþbaþý yapmak üzere iþverene baþvuran çalýþaný, iþveren eðer iþe baþlatacaksa 1 ay içerisinde iþbaþý yaptýrmakla yükümlüdür. Ýþe iade davasý sonucunda iþverenlerin iki tercihi bulunmaktadýr; iþe baþlatmak ya da baþlatmamak. Çalýþanýn iþe baþlatýlmamasý halinde temel olarak 5 farklý ödeme kalemi ortaya çýkmaktadýr. Bunlar;
- Dört aya kadar boþta geçen süre ücreti,
- 4-8 Aylýk Ücret Tutarýnda iþe baþlatmama tazminatý,
- Kýdem tazminatý/farký
- Ýhbar tazminatý/farký
- Yýllýk izin ücreti/farký.
Çalýþanýn iþe baþlatýlmasý halinde dört aya kadar boþta geçen süre ücreti gündeme gelecektir. Ancak iþçi iþe baþlatýldýðý takdirde iþ sözleþmesi kaldýðý yerden devam edeceði için iþe baþlatmama tazminatý ve feshe baðlý olan kýdem-ihbar tazminatlarý/farklarý ve yýllýk izin ücreti/farkýnýn ödenmesi gündeme gelmeyecektir.
Ýþe iade kararýnýn tebliðinden itibaren on iþgünü içinde iþe baþlamak için iþverene baþvuruda bulunmasý ve iþverenin usulüne uygun daveti üzerine iþverenin iþçiyi iþe baþlatmasý halinde; dört aylýk süreye iliþkin aylýk prim ve hizmet belgeleri, iþverenin davet yazýsýnýn iþçiye teblið edildiði tarihi izleyen ayýn 23’üne kadar (1.7.2020 öncesi dönemler için) verilecektir. 1.7.2020 sonrasýnda geçen çalýþmalara yönelik verilecek ek MUHSGK belgelerinde ise izleyen ayýn 26’sýna kadar verilmesi gerekir. Boþta geçen süre bildirimine iliþkin primler ise ayný ayýn sonuna kadar ödenecektir. Özellikle 1.7.2020 öncesinde geçen çalýþmalar içinse dört aylýk süreye iliþkin aylýk prim ve hizmet belgeleri, iþverenin davet yazýsýnýn iþçiye teblið edildiði tarihi izleyen ayýn 23’üne kadar verileceðine dikkat edilmelidir. Önemli olan belgenin hangi döneme iliþkin olduðudur.
Ýþe iadesine karar verilen sigortalý personelin kesinleþen mahkeme veya özel hakem kararýnýn tebliðinden itibaren on iþgünü içinde iþe baþlamak için iþverene baþvuruda bulunmasý ve iþverenin çalýþaný iþe baþlatmamasý halinde; iþe baþlama talebini aldýðý tarihi takip eden ayýn 23’üne kadar 4 aylýk süreye ait prim bildirgelerini verecektir. 1.7.2020 sonrasýnda geçen çalýþmalar içinse MUHSGK süresi dikkate alýnarak izleyen ayýn 26’sýna kadar verilmesi gerekir. Boþta geçen süre bildirimine iliþkin primler ise ayný ayýn sonuna kadar ödenecektir.
Çalýþanýn iþe baþlatýlmamasý halinde iþten ayrýlýþ bildirgesi yine düzenlenecek olup iþe baþlatýlmama halinde olduðu gibi iþçinin iþe baþlama tebligatýnýn alýndýðý tarihi takip eden ay sonuna kadar iþten ayrýlýþ bildirgesi verilmelidir. Bu anlamda boþta geçen süre bildirimine iliþkin son tarih farklý olsa da iþten ayrýlýþ bildirgesinin verilme süresinde bir deðiþiklik Sosyal Sigorta Ýþlemleri Yönetmeliði’ne göre bulunmamaktadýr. Çalýþanýn iþe baþlatýlmasý halinde, cari usullere göre iþe giriþ bildirgesinin verilmesi, baþka bir ifadeyle fiili çalýþma baþlamadan bir önceki gün iþe giriþ bildirgesinin verilmesi gerekecektir. (2020/21 SGK Genelgesi). Ýþverenin iþçiyi iþe baþlatmamasý halinde, çalýþanýn iþverene yaptýðý baþvuru tebligatýnýn alýndýðý tarihi takip eden ay sonuna kadar, iþten ayrýlýþ bildirgesi boþta geçen süre sonuna verilmelidir.
