Ülkemizin etkili bir güç olacaðýný ve dünya üzerinde kurulan yeni yapýda önemli bir yer alacaðýný düþünüyoruz ama bu sürecin hangi kademesinde olduðumuzu bilmiyoruz. Bizi kendi güçlerinin bir parçasý olmasýný isteyenler bu amaca ulaþmak, diðerleri de baþka hedefleri de içeren bu operasyonu yenmek istiyorlar. Kurduðum model inandýðýmýz birçok þeyi reddettiði için kabulü zor. Yani ABD ile Avrupa’nýn düþman olmasalar bile yeni dünya dengesinde rekabet içinde olacaðýný kabul etmiyorlar. Geçmiþte dünyayý Batý ve Doðu diye ikiye ayýrýr ve Avrupa’yý Batý sayardýk. Þimdi Doðu ve Batýnýn liderleri düþman deðiller hatta dost olacaklarýný bile söyleyebiliriz. Bu iki ülkenin rekabet nedeni ne olabilir? Askeri rekabet hatta husumet yok olmuþ gibi gözüküyor. Bu iki ülkenin ekonomik rekabetleri de bulunmuyor.
Ülkelerin mukavemetlerini zayýflatmak için önce petrol kaynaðý olan Ortadoðu’da çatýþma çýkardýlar ve bölgede herhangi bir iddiasý olacak kadar güçlü devlet kalmadý. Olayýn ikinci aþamasýnda ekonomi rol alacaktý ve bu süreç baþladý. Bu mücadelenin para kullanýlarak yapýlacaðýný düþündüm ve bu paranýn dolar olacaðýný söyledim. Yanlýþ anlamaya neden olacak bir sözüm oldu ve ABD’nin dolar yerine dolmaz basacaðýný ve parasal kontrolü ekonomileri yönlendirmek için kullanacaðýný söyledim. Þüphesiz bu bir benzetme idi ve dolarýn dünya ekonomilerindeki rolü güçlendirilecekti.
***
Þimdi dolar deðerlenirken diðer paralar deðer kaybediyor. Þüphesiz dolar sadece ABD tarafýndan kullanýlmýyor. ABD ile ticareti yok sayýlacak kadar az olan ülkelerin dahi dolarla ifade edilen birçok borcu olduðu ya da bir baþkasýnýn dolarla ifade edilen alacaðý olduðu gözleniyor. Mesela en çok, yine dolarla ifade edilen, Çin’in ABD ile ticareti sýnýrlýdýr ve bu ülkeyle ticaret yapan, neredeyse her ülkenin borcu ya da alacaðý dolarla ifade edilmektedir. Çin dolarýnýn önemli bölümünü ABD’de kullanýr ve ABD bankalarý borçlanýr. Bu sýrada dolarýn deðeri yükseliyor ve diðer ülkelerin bankalarý baský altýnda kalýyor. Borcu dolarla ifade edilen ülke alacaklý olduðu ülkeden dolar alamaz. Çünkü neredeyse herkesin hesabý dolarla ifade edilmektedir. Borçlu olan dolar bulamaz ve herhangi bir yoldan almak isterse yüksek deðerde dolar almak zorunda kalýr.
Ýzlenen ekonomik politikayý þöyle eleþtirmiþtim. Ekonomide para bir örtüdür ve onun altýndaki üretimi temsil eder. Ancak bazý ekonomiler üretimden daha fazla para kullanýrlar. Bizde para önemseniyor ve dýþardan gelen paralar kullanýlýyor demiþtim ve dýþarýdan alýnan paranýn karþýlýðý içeride tüketici kredisi verilmesinin talebi artýracaðýný ve üretimde bir artýþ görüleceðini ama bu durumun ülke ekonomisindeki bir geliþmenin sembolü sayýlmayacaðýný söyledim. Ama hem tüketici kredileri arttý hem de inþaatlara ve bunlarýn yapýlarýný alanlara kredi verildi. Bu krediler kýsa sürede ödenemeyeceði için bankalarda sýkýntý gözlendi. Bu sýkýntýnýn artacaðý söylendi ve bunun izleri arttý. Türkiye ekonomik baþarýsýný parayla ifade edilen yapay artýþla ifade etmemelidir. Borcu kadar yatýrým yapmalý ve bunlarýn bir bölümünün ihraç edilip borçlarýn ödenmesinin saðlanmasý gerekmektedir. Ancak ihracatta, otomotiv gibi parçalarý dýþardan gelen ve ülkemizde bunun birleþtirilerek üretim yapýlmasý, geliþme için yeterli deðildir. Ýlk geliþtirilecek sektör tarým olmalýdýr, buradan halen ihraç ettiklerimizden hemen vazgeçilmesi anlamý çýkarýlmamalýdýr. Yani önümüzdeki dönemde yeni bir üretim planlanmasý yapýlmasý, var olan para politikasýndan daha önemlidir.
