Bir savaþ baþladýðýnda bunun amacýnýn ne olduðu belirsizdir. Savaþta taraflar birbirine zýt deðerleri kullanýrlar. Yani ayný deðerleri savunanlarýn çatýþmasý zordur. Bu nedenle her taraf deðerlerini yeniden açýklar ve birbirine zýt olmasýný saðlar. Mýsýr’da çatýþan taraflar ayný dine mensuptur. Ancak bir taraf Müslüman Kardeþler iken diðer tarafý Suudi Arabistan destekliyor ve onlarýn dindarlýðý Selefilik olarak tarif ediliyor. Buradan þu sonuç çýkar: Taraflar ayný dine mensup olsa ve ayný insani deðerleri savunuyor olsa bile bunlar savaþa girerken deðiþir ve karþý tarafýn inancýnýn adý ayný olsa bile farklýlýðýna inanýlýr. Buradan þuna cevap arýyoruz. Sorunlu taraflar arasýnda ideolojik veya inanç farklýlýklarý vardýr. Bu çatýþmanýn sebebi midir yoksa taraflarý birbirinden ayýrmak için mi kullanýlmaktadýr?
Mesela Ýkinci Dünya Savaþýndan sonra solcular ve diðerleri birbirinin hasmý sayýlmýþ ve bazen bu fark çatýþmaya neden olmuþtur. Ancak taraflardan biri ABD diðeri SSCB iken ve herbiri kendi ideolojilerinin simgesi iken ve onlarýn çatýþmasý dünyanýn geri kalanýnda bir gün gerçekleþeceði ve bunun her yere etkisi olacaðý düþünülüyor ve ona göre ülkeler ideolojilerini belirlerken askeri tedbirler alýyorlardý. Dünyadaki denge bu karþýtlýða göre kurulmuþtu. Herkes bu karþýtlýðý yaþarken ben bunun iki tarafýn ortak politikasý olduðunu ve dengenin, týpký bir terazide olduðu gibi, iki karþýt tarafýn birbirine eþit aðýrlýklarý ile dengenin saðlanacaðýný düþünür ve söylerdim. Burada ideoloji bir araç olarak kullanýlýyordu ve kimse bundan þüphe etmiyordu. Ancak bu dengenin sona ermesi ve yeni bir denge kurulmasýna karar verilince komünizmi canlarý pahasýna koruyacaklarýný söylediðimiz Ruslar, hiçbir iç etkisinde olmadan, komünizmi gömdüler ve bundan üzüntü duymadýlar. SSCB’nin deðiþmesinden sonra bu konuda yazdýðým makalenin baþlýðý “Ýçe deðil Dýþa Dönük” idi Þimdi yeni denge kuruluyor ve ideoloji ve inançlar araç olarak kullanýlýyor.
Bu sýrada bir araç olarak kullanýlan inanç ve ideolojiler önemlerini kaybederler. Onlarýn yerine yenilerinin gelme ihtimali ya da eskisinin adý ile anýlan yenileri gelebilir. Bugün savaþlarda inancýn bir araç olarak kullanýlmasýný doðru bulmuyorum. Çünkü, özellikle inançlar bir çatýþmada araç olarak kullanýlýnca ortaya atýlan açýklamalar bugünün sorunlarýna göre yapýlýr. Dini bir söylem çatýþmanýn þartlarýna göre yorumlanýr ve bir tarafýn doðru dediði bir þey karþý tarafýn farklý bir yorumu ile karþýlaþýr ve ayný þeyi, üstelik mukaddes saydýðýmýz eylemler taraflarca farklý yorumlanabilir.
SSCB’deki deðiþimi doðru analiz edersek bu konularý daha iyi anlarýz. Bu deðiþim yapýlanlarýn yanlýþlýðýna inandýklarý için deðil dünyadaki politika deðiþikliðini etkisiz hale getirmek için yapýldý. Þüphesiz mukaddes dinimiz günün olaylarý ile açýklanamaz ancak kullanýlan metotta bir benzerlik görüyorum ve birbirinden farklý yorum yapanlarýn ayný inanca sahip olmalarýný da yadýrgýyorum.
Dünyadaki olaylar bir hazýrlýðýn ürünüdür ve burada hangi kutsal deðerlere önem verildiði anlaþýlamaz çünkü bu deðerlerin kullanýlýþ tarzý amaca uygundur. Dýþ olaylarý akýl yoluyla çözmek gerekir. Ancak bu konuda bizi yanýltan þey aklýn yanýna inançlarý da koymamýz ve bunun bizi yanýltma ihtimalini gözardý etmemizdir.
