Hava durumunda bir acayiplik var... Soðuk, sýcak, rüzgar, kar, yaðmur, alýþtýðýmýz hava deðil. Dünyanýn baþka yerlerinde de olaðandýþý sel ya da kuraklýk yaþanýyor. Ve hava durumu, sabah iþe, okula giderken þemsiye alýp almamanýn ötesinde, ülke siyasetlerini etkileyecek önemde. Kuraklýk ya da fazla yaðýþ, ekonomileri etkiliyor, seller hayatlarý etkiliyor ve herþey, ülkelerin su kaynaklarýnda düðümleniyor. Çevremizde olan bitene petrol varilinin gölgesi kadar, su bardaðýndan da bakmalýyýz.
ABD’de Uzay ve Havacýlýk Dairesi NASA, uzay uçuþlarý yanýnda hava durumunu da izler. NASA’nýn hava durumu iþlerine bakan sorumlularýndan James Hansen, Washington Post gazetesinde önceki gün -Gelecekte olacak, diye söylediklerimiz artýk olmaya baþladý. Gelecek, bugün oldu- dedi. 25 yýl önce -Sýcaklýk artacak, dünya ýsýnacak, iklimler deðiþecek- diye anlattýklarýnýn þimdi gerçekleþmeye baþladýðýný söyledi.
Söylediði þu: 60 yýllýk hava durumu ölçümlerine bakýnca, yaz aylarýnýn artýk daha sýcak olduðunu görüyoruz. Eskiden bu seyri bilgisayar modelinde -ihtimal- olarak izlerdik, þimdi -gerçekleþme- olarak görüyoruz. Ýklim deðiþti. Hansen, 2003’te Avrupa’daki sýcak dalgasýnýn 35 bin ila 50 bin kiþiyi öldürdüðünü söylüyor. 2003’teki sýcaðý hatýrlayan var mý? 2010’da Batý Rusya’da bölge tarihinin en sýcak yazý kaydedildi. Geçen yýl ABD’deki kuraklýk vardý. Bu yýl da var. ABD sýcaklýklarý tarihi ortalamalarýn üzerinde. Nedeni: Ýklim artýk deðiþti.
Þimdiye dek bilim dünyasý -Küresel Isýnma- ve -Ýklim Deðiþikliði- konusunda bölünmüþtü. Hava durumunun, 50 ya da 100 yýlda bir görülen dönemsel etkilerle aþýrýya gittiðini, sonra durumun normale döneceðini savunanlar vardý. Ancak Hansen’a göre ýsýnma artýk dönemsel deðil, gelinen durum. 1980’e dek -aþýrý sýcak ya da soðuk hava- dünyanýn yüzde 0.2 sini etkilerken, artýk yüzde 10’unu etkiliyor.
Bu veriler çarpýcý. Ancak Küresel Isýnma’nýn ve getirdiði iklim deðiþikliðinin ekonomik faturasý olduðu için kimse kimseyi dinlemiyor. Normalde -Sanayileþme ve salýnan karbon gazlarý nedeniyle dünyanýn ýsýndýðý- savunulurken, sanayiler, tek sorumlu olmadýklarýný söylemekteler. ABD’de konu ideolojik çatýþmaya dönüþtü. Batý dünyasý, -ne oldu, neden oldu, kim sorumlu- diye tartýþýrken, havalardaki anormalliði hep birlikte yaþýyoruz. Kuraklýkla, selle ya da aþýrý soðukla boðuþuyoruz. Bu konuda küresel bir ortak önlem beklemek, bu ortamda hayaldir Zaten önlemin bir iþe yaramasý da uzun zamana baðlý ve zor. Þu durumda mevsim, iklim ve doða karþýsýnda her ülke tek baþýna.
Düþünürsek, altyapýlarýmýz, araçlarýmýz, evlerimiz, ekonomilerimiz belirli bir iklim alýþkanlýðýnýn sonucu. Yani daha sert bir yaza ve kýþa, aþýrý rüzgara, hortuma altyapýlar alýþkýn deðil. Geçenlerde Washington havaalanýnda sýcaktan apron eridi, uçaðýn iniþ takýmý durduðu yerde asfalt zemine gömüldü. Yani havaalanlarý -asfalt eritecek sýcaða- dayanmýyor. Sýcak, demiryollarýnýn da düþmaný... Aþýrý soðuk, yine ulaþýmý donduruyor. Dereler, akarsular ya selden azýyor ya da kuruyor... Beklenmedik sel... denmekte. Beklenmedik, çünkü 1 ayda yaðan yaðmur iki saatte yaðýyor... Ekili alanlarý kuraklýk vurmuyorsa, sel vuruyor. Mýsýr ve buðday azaldýðýnda ve fiyat yükseldiðinde, bütün sofralar etkileniyor.
Peki ne yapmalý? Havanýn artýk alýþtýðýmýz hava olmadýðýný düþünmeye baþlamalý. Altyapýyý aþýrý soðuða hazýrlamaya baþlamalý. Aþýrý sýcak, kuraklýk demek. O yüzden Türkiye akarsularýna ve sulama sistemlerine daha ihtimamla bakmalý. Barajlarý sulama için de planlamalý. Yeni teknolojiler, tarýmda en az suyla en çok verimi saðlýyor. Suyu israf etmemek, suyu bulmak kadar önemli. Tarýmda topraðý korumak, erozyonu önlemek, teknolojik tarým yapmak. Bunlar -elit, popüler- konular deðil, ama iþ sonunda suya, buðdaya, ekmeðe, gelecek. Güneyimizde su yok, Türkiye’de var. Irak þimdiden -daha fazla su býrakýn- demeye baþladý... Fýrat, Dicle, Asi, Zap çevresinde evet petrol kavgasý var, ama farkýnda olanlar için asýl kavga, su kavgasý. Susayýnca petrol içemezsiniz.
twitter.com/selimatalayny
