Hayal kurmanýn normalde insan zihninin geliþimine katký saðladýðýný biliyoruz. Çocukluk döneminde baþlayan, ergenlikte zirveye çýkan hayal kurma, eriþkinlikle beraber azalýyor. Büyürken hayal dünyasýndan gerçek dünyaya yönelmeye baþlýyoruz.
Aslýnda eriþkinlikte de bir miktar hayal devam eder. Eriþkin hayalleri daha çok ideallerimiz, baþarýlarýmýz, hayatta baþýmýza gelmesini istediðimiz þeyler üzerinden iþler. Bir mimar ideal bir binayý hayal edebilir. Bir müteþebbis iþinin gelecekte olmasýný istediði halinin hayalini kurabilir. Eþini arayan biri kafasýnda ideal eþ hayal edebilir. Bir romancý fantastik bir roman yazarken hayal gücünü kullanabilir. Bu türden hayaller yetiþkinlerde yaratýcý eylemlere ve kiþiyi harekete geçiren motivasyona sebep olduðu için fonksiyonel ve deðerli kabul edilebilir.
***
Hayal kurmanýn normal veya sorunlu olmasýný ayýrt etmede beþ kriter: Eriþkin bir kiþi için hayal kurmanýn nerede kabul edilebilir sýnýrlar içinde olduðunu nerede bizatihi sorun olduðunu ayýrmak, zor bir iþ olsa da, gerekli. Hayal etmenin normal olaný ile sorun olanýný ayýrt etmede beþ kriter kullanabiliriz. Ýlk kriter “hayal kurarken geçirilen zaman aralýðý” olabilir. Dakikalar süren bir hayal kurma süreci daha normal sýnýrlar içinde iken, saatlerce süren hayal kurma hali daha sorun tarafý gösterir. Ýkinci kriter “hayalin içeriði” olabilir. Mesleðinin geleceði için baþarý hayalleri kurmak, bir hikâye için fantastik þeyler düþünmek normalin içinde iken, okula gitmeden evde baþarý hayalleri kurmak veya eþiyle sorunlarý çözmek yerine zihinde oluþturulan bir eþle iliþki yaþamak daha sorunlu tarafta kabul edilmelidir. Üçüncü kriter “baðýmlýlýk” olabilir. Kiþi hayal kurmayý istediði zaman baþlatýp istediði zaman býrakabiliyorsa daha normal sýnýrlar içinde düþünmek gerekirken, kiþi hayal kurmayý denetleyemiyor, hayal kurmadan duramýyor ise sorunlu tarafta görmek gerekir. Dördüncü kriter ise “tercih” olabilir. Eðer kiþi gerçek hayattan yana ise, gerçeklikten kopmuyorsa hayal kurma daha normal sýnýrlarda kabul edilebilirken, kiþi hayal dünyasýnda yaþamayý gerçekliðe tercih ediyorsa daha sorunlu tarafta görmek gerekir. Beþinci kriter ise “hayal kurmanýn sonuçlarý” üzerinden olabilir. Eðer kiþi kurduðu hayaller üzerinden iþinde daha iyi hale geliyorsa, bir ürün çýkarmasýna yardýmcý oluyorsa daha normal tarafta görmek gerekirken, kiþi hayal içinde yaþamaktan okula gitmiyor, iþine devam edemiyor, insanlarla iliþkilerini yürütemiyorsa daha sorunlu tarafta görmek gerekir.
***
Eþe karþý hayal kýrýklýðýndan beslenen hayaller: Evliliði yolunda gitmeyen ve hayal kurma eðilimi sorunlu düzeyde olan eþlerin yaptýklarý þeylerden biri de iç dünyalarýnda ideal bir eþ yaratarak o kiþiyle evliymiþ gibi davranmak. Bu hal bir akýl hastalýðý deðil. Kiþi içeride yarattýðý kiþinin gerçek olmadýðýný biliyor. Ama zihinde ürettiði þey o kadar canlý hale gelebiliyor ki, gerçek olana tercih edilir hale geliyor.
Hayallerdeki kahramanlar can bulursa: Zihin enteresan bir güce sahip. Bazý kiþiler zihinlerinde “Alis Harikalar Diyarýnda” filminde olanlara benzer fantastik bir dünya yaratabiliyorlar. Yalnýz havalý gibi görünen bu durumun oldukça fazla maliyeti olabiliyor. Hayaller hep bizim kontrolümüzde kalmýyor. Zihnimizde periler ve emrimizde olan canavarlar yaratabiliyoruz. Ama bir gün hayali karakterler can bulup gerçeklik gibi yaþanmaya baþlanabiliyor. Zihninde fantastik bir dünya kuran ve hayallerde yaþayan bir kiþinin öyküsünü dinledim. Zihninde canavarlar ve periler varmýþ. Yakýn zamana kadar hem canavarlar hem periler onun emrindeymiþ. Sonra canavarlar baþ kaldýrýp perileri yemeye baþlamýþ. Üstelik canavarlar içeride mahkeme kurup kiþiyi yargýlamýþ.
