Türkiye'de sayýlarý 10 milyonu aþmýþ durumda sokak köpeklerinin. Son iki yýlda yaklaþýk olarak 700'ün üzerinde yaralanma, 20'nin üzerinde ölüm gerçekleþmiþ durumda. Son günlerde buna yeni bir durum eklendi: Artan kuduz vakalarý. Türkiye'de 2021'de "kuduz riskli temas" sebebiyle 250 bin kiþi tedavi oldu, sayý þimdi daha fazla. Tüm bunlarýn toplumda ciddi bir travma býraktýðý kesin. Yol yakýnken bir noktada uzlaþmak ve sorunu çözmek zorundayýz. Sokak köpekleri konusunda çok þey yazýldý, söylendi. Ancak maðdurun haklarý neler, ne yapabilirler, pek deðinilmedi. Kapsamý biraz geniþ tutarak meseleye terk edilmiþ hayvanlar ve sahipli hayvanlarý da ekleyerek bu konuya deðineceðim bugün...
Yetki kimde, kim sorumlu!
Danýþtay'a göre "sahipsiz hayvanlarýn kontrolünü takip etmek, sahipsiz hayvanlarla ilgili sorunlarýn tespiti ve bu sorunlarýn çözümlerini karara baðlama konusunda görevli ve yetkili bulunan Valiliðin yanýnda sahipsiz hayvanlara barýnak yapmak, yaptýrmak ve iþletmek, iþlettirmek görev ve sorumluluðu bulunan Belediye Baþkanlýðý" sorumlu. Meselenin çözüm yeri "merkez idare" olarak düþünülse de aslýnda temel görev taþra idareleri ve yerel yönetimlere ait. Ancak mevzuatta birden çok kurumun ve bazý durumlarda Bakanlýðýn görevli olmasýnýn getirdiði bir kafa karýþýklýðý da söz konusu. Sorun biraz da burada!
Nasýl kurtulacaðýz?
Sorunu çözmek için bu idarelerin istikrarlý davranmasý gerekiyor. World Animal Protection'ýn raporuna göre Ýngiltere, Avusturya, Hollanda, Ýtalya ve Ýskandinav ülkelerinde sokak hayvaný sorunu neredeyse yok gibi. Bunun sebebi ise sürece yayýlmýþ ve etkin bir mücadele konsepti. Hayvanlarýn barýnaklara yerleþtirilmesi, kayýt altýna alýnmasý ve özellikle ihbarlarýn etkin biçimde deðerlendirilmesi, koruma altýna alma iþlemlerinin hýzlanmasý baþat faktör. Türkiye'de ciddi bir bütçe ayýrdýktan sonra kýsýrlaþtýrma ile sokak hayvanlarýný kontrol altýna almak gerekiyor. Yetki karmaþasýný kaldýrýp muhatabý tekleþtirmek lazým. Bu konuda beþ yýllýk istikrarlý adýmlarýn ve kimin hesap vereceðinin belirli olmasý þart!
Ýdare tazminat öder
Danýþtay'ýn meseleye bakýþý "sahipsiz bir köpeðin vatandaþa vermiþ olduðu zararý, belediyenin köpek üzerindeki denetim yükümlülüðünü gereði gibi yerine getirmemiþ olduðu" yönünde. Sahipsiz bir hayvanýn zarar vermesi halinde maðdurun Belediye karþý tam yargý davasý açma hakký var. Bunun için önce idareye baþvuru yapýp miktarýný belirterek maddi ve manevi zararýnýn tazmin edilmesini istemesi gerekiyor. Talebinin reddi halinde derhal; talebine otuz gün içinde cevap verilmez ise otuzuncu günden itibaren altmýþ gün içinde idare mahkemesinde dava açma hakký bulunuyor.
Hayvan sahibinin sorumluluðu
Hayvan sahibi olan veya sahiplenip sonra sokaða býrakan kimseler de sorumlu. Zira hayvana dikkat, özen ve gözetim görevini üzerine almýþ bu kimseler hayvanýn sebebiyet verdiði zararlarý ödemekle yükümlü. Ayrýca kasten sahibi -örneðin- köpeði size saldýrtmýþ ise burada köpeðin hukuki anlamda bir "silah" olarak kullanýldýðý kabul ediliyor... Bu halde köpeðin sahibi suçtan sorumlu oluyor -misal olarak- yaralama suçundan ceza veriliyor kendisine... Bununla da kalmýyor doðan maddi ve manevi zararýnýzý karþýlamak zorunda! Hayvanlarý tutmasý gereken kiþilerin TCK m.177'de "hayvanýn tehlike yaratacak þekilde serbest býrakýlmasý" suçunun da faili olacaklarýna dair düzenlemenin de geniþ bir uygulama alaný var. Burada barýnaklardan sorumlu kimseler de hayvan sahipleri de hayvanlarýný terk edenler de fail durumunda olabiliyor. Bu ihmali gösteren kiþiye altý aya kadar hapis veya adlî para cezasý veriliyor.
Deðiþimin temelinde hak arama bilinci yatar. Maðdurlarýn hak aramasý, çözümün bir parçasý. Þikayetlerin etkin takibi ve gerekli tedbirleri almak da devletin görevi. Devletin bir görevi de toplumun isteðine cevap vermek! Doðan sorunlar ortada. Her yýl artan bir bilanço var. Hýzlý adým, etkin çözüm þart!
