Amerikan Merkez Bankasý FED’in faiz artýrma ihtimali, sanki dünyanýn sonunun geleceðine ve kýyametin kopacaðýna benzer bir kesinlik ve korkuyla konuþuluyor. Faiz artacak... Sonra? Ölecek miyiz?
Bilinmez her zaman korku yaratýr... Faiz artýþýnýn ne olduðu ve ne olmadýðý konusunda da bilgi fazla yok, çünkü dünya yýllardýr FED faiz artýþý görmedi... Yýllardýr süren ABD ekononomik krizi nedeniyle FED faiz artýþý bir yana, faiz indirdi ve yýllarca faizi yüzde 0’da -Doðrusu 0 ile 0.25 bantýnda- tuttu... FED en son faiz artýþýný Haziran 2006’da yapmýþ. O zaman faiz yüzde 5.25 olmuþtu.
Mesela Haziran 2006’da neredeydiniz ve ne yapýyordunuz? Piyasalarda þimdi üst düzey yönetici olan, o zaman orta düzeyde... orta düzeydekiler -yeni- sayýlýyordu... Þimdinin -yenileri- de Pokemon oynuyordu... Ekonomi, þimdinin yarýsý kadardý... Bugün Türkiye, dünya ve de ABD -FED faiz artýþý- denen olaydan fazlasýyla kopmuþ durumdalar. Ve de faiz artýþý canlanan büyüyen ekonominin ve açýlmýþ, ýsýnan iþlerin sonucudur. Motor fazla ýsýnmaya baþlarsa týkanmasýn, daðýlmasýn diye faiz artýþý gelir.
Bu ortamda Bayan Yellen, FED Baþkaný olarak göreve baþladý. Ýlk faiz toplantýsýna da önceki gün baþkanlýk etti. Yellen’ýn iþi zor, çünkü 2007-2008 krizinin ardýndan normale dönüþ sürecini yönetmek zorunda. Bu dönüþün nasýl olacaðý konusunda bir emsal yok, elinde harita yok... Göz yordamýyla yolu bulacak, el yordamýyla ilerleyecek ve hata yapmamaya çalýþacak. Deneme-Yanýlma son 6 yýlda çok yapýldý, þimdi normale dönüleceði söyleniyor. Normale dönme, FED’in daha fazla kitaba ve usule uygun davranmasý. Mesela aylýk alýmlarýn azaltýlmasý da kitaba uygunluk dönemine geçiþ çabasýdýr.
FED bu haftaki toplantý sonunda alýþýlmýþ bildirisini yayýnladý. Orada, -istihdam ve enflasyon normale dönse de ekonomik durum, FED’in destek ve þefkatini gerektirecek- dendi... Yani bir gün olur da iþler normale dönmeye baþlarsa, sýfýr faiz olmasa da diðer yollardan ekonomiyi desteklemeyi sürdüreceðiz- diye çok önceden, çok sonrasý için bir vaatte bulundu: Sýkmayacaðýz, korkmayýn.
Bayan Yellen basýn toplantýsýnda döne dolaþa FED’in Bernanke zamanýndaki gevþek ve þefkatli politikasýnýn deðiþmediðini, faiz artýrmak için telaþ etmediklerini, enflasyona istihdama geniþ açýdan bakacaklarýný anlatýp durdu. Ne zaman faiz artýracaðý konusunda bir tarih, harita vermekten kaçýndý. Aksine o süreci daha belirsizleþtirmek için FED yüzde 6.5 iþsizlik hedefini kaldýrdý, yüzde 2 enflasyon hedefini yuvarlak laflarla geçiþtirdi... Hep, piyasanýn önceden gelin-güvey olmasýný önlemek için. FED’in en büyük derdi, piyasanýn kendisinden önce yola düþüp faizi artýrmasý. Piyasa faizi önden artýrýnca FED’in bütün planlarý bozuluyor.
Geçen mayýsta bu olmuþtu. Bernanke bir Kongre üyesinin sorusu üzerine ve de diliyle diþi arasýnda, biraz boþ bulunup, -aylýk alýmlarý kýsma- konusunda tarih verdi, bütün dünya allak bullak oldu. Faizler fýrladý. Üstelik o zaman faiz artýþý falan deðil, aylýk alýmý azaltmaktan söz ediliyordu, piyasalar kendiliðinden -faiz artýþý- yaptý, Bernanke bu lafýn etkisini silmek için 6 ay uðraþtý.
Þimdi de Yellen’da benzer boþ bulunma olayý gördük. Teknik bir durumu anlatýrken ve þartlý konuþarak bir -6 ay- lafý etti ve piyasa anýnda parmak hesabý yaparak 2015 Nisan’ýnda FED’in faiz artýracaðý hükmüne vardý.
Þimdilik piyasa tepkisi mayýs -Bernanke kadar sert deðil ve Yellen’ýn sözlerinin o kadar da kesin olmadýðý, yaygýn görüþ. Ama bir huzursuzluk da var... Yellen faiz artýþý için tarih vermedi, vermek istemedi, vermesi için bir neden yok. Tarih vermek, FED’in genel politikasýna, FED sonuç bildirisine ve Yellen’ýn 1 saat boyunca basýn toplantýsýnda anlattýklarýna ters.
Ama bu tarih meselesini biraz daha konuþmamýz lazým. Onu da sonraki yazýda yapalým. Ve yine de filmin sonunu söyleyelim: Kýyamet kopmuyor.
twitter.com/selimatalayny
