Petrole harcanan para ziyandýr ve hesabýný tutmak gerekiyor... Önümüzdeki dönemde petrole hem ülke olarak, hem de birey olarak daha az para harcama þansýmýz var. Bu olumlu bir durum... Dengesi ve terazisi olmayan bir petrol piyasasý birkaç yýldýr gereksiz yüksek fiyatla seyrediyordu. Üstelik petrol, finansal piyasalarda spekülatif alým-satým aracý olmuþtu.
FED’in piyasalara akýttýðý sýfýr maliyetli para umulduðu gibi üretime, iþe ve aþa gitmemiþ, spekülatif petrol oyununa kaynak yaratmýþtý. FED’den bedava parayý alan, bir dönem petrole yatýrdý ve piyasayý gereksiz yere yükseltti. Normalde petrol alýp satmayan, petrolle iþi olmayan ve tek petrol baðlantýsý, lüks araçlarýna benzin almak olan hedge fon þovalyeleri, ellerindeki nakitle petrolü 100 dolarýn üzerine uçurdular. Ayný oyun altýnda da görüldü...
Yaklaþýk 18 aydýr petrol piyasasý spekülatif arena olmaktan, dünya ekonomisini ve arz-talebi yansýtýr konuma geldi... Petrol dünya ekonomisiyle karþý karþýya gelince, ekonomik yavaþlama fark edildi. Yavaþ ekonomide petrole ihtiyaç da yavaþ olacaðýndan, fiyatlar gevþedi. Ayný zamanda ABD’de kaya petrolü ve kaya gazý üretim patlamasý yaptý. ABD baðýmsýz üretici olarak kendi kendine yeter konuma yaklaþtý, bu da dünya fiyatlarýný gevþetti.
Geçen yazdan beri petrol fiyatý yüzde 30 geriledi. Burada Suudi Arabistan öncülüðündeki birkaç Körfez üreticisinin arzý artýrmasý etkiliydi. Hatta Suudi Arabistan’ýn, ABD ile koordineli biçimde petrol fiyatýný düþürüp Rusya, Ýran, Venezuela gibi petrol gelirine dayanýp ABD karþýtý politikalar izleyen ülkeleri cezalandýrdýðý da anlatýldý. Bu teorileri aktarmýþtýk. Gerçi yüksek fiyat isteyen muhalif ülkeler, verimsiz bütçe yapýlarýndan ötürü on yýllardýr ayný durumdalar. Fiyat oynamalarýndan etkilenmeleri yeni bir durum deðil... Derken, önceki gün Petrol Ýhraç Eden Ülkeler Örgütü OPEC toplandý ve petrol fiyatý daha da düþtü.
Bir zamanlarýn karteli ve petrol piyasasýnýn tek hakimi OPEC, artýk eski OPEC deðil. 12 ülkeyi topluyor ve dünya piyasasýndaki payý yalnýzca yüzde 30... Ve ‘arzý kýsýyoruz’ diye açýklama yapsalardý, düþen petrol fiyatýna taban koymuþ olacaklardý. Kýsmadýlar ya da kýsmakta anlaþamadýlar.
OPEC günde 30 milyon varil üretiyor. Yüksek fiyat isteyen Venezuela ise resmi üretinden 2 milyon varil kýsýlsa, memnun olacaktý. Bu ortamda fiyatýn 2 milyon varil kýsýntýyla yükseleceðini düþünmek, gerçekçi olmaz. 2 milyon varil, denizde dolaþan bir yüklü tanker demek.
Son OPEC toplantýsý ile fiyatýn düþmesi Rusya ve diðer muhalif ülkeleri, evet etkiledi ama ilginç biçimde ABD’yi daha çok etkiledi. Yüksek petrol fiyatý ABD’de daha fazla kaya petrolü çýkarýlmasýna yol açýyordu. Bu üretim patlamasý hem ABD istihdam ve büyümesine destekti, hem de ek katma deðer yaratýyordu. Þimdilerde 70 dolarda dolaþan ve önümüzdeki aylarda 50 dolara inme eðilimi taþýyan ucuz petrol, kaya petrolünün ve büyümekte olan dev bir endüstrinin düþmaný.
ABD endüstrisi yüksek fiyatýn verdiði cesaretle açýlýp saçýlmýþ, spekülatif yatýrýmlara, borçlanmalara giriþmiþti. Þimdi bütün hava bozuluyor. Körfez üreticileri 50 dolarlýk petrolden de kâr yazýyor, ama ABD öyle deðil... 70 dolar, kaya petrolü üreticilerine kazýk fren yaptýrýyor. Endüstrinin finansal olarak sýkýþabilir, borç geri ödemelerinde týkanabilir. Yani ABD büyümesi bir motoru kaybetmek üzere.
Suudi ve Körfez üreticilerin, kendilerine rakip olan kaya endüstrisinin defterini bu sayede dürecekleri konuþulmakta...
Anlaþýlan 70 dolar ve altýndaki petrol fiyatý en az 6 ay garanti... Sonra, geliþmelere bakmak gerekiyor. Yüksek fiyat isteyenler nereden karþý hamle yapabilir? Rusya üretim kýsmaktan söz ediyor. 2015 sonunda fiyatýn yükseleceði iddiasý gerçekçi mi, temenni mi? ABD kaya üreticileri için kýrýlma noktasý nerede? Yoksa piyasa uzun vadeli düþüþ sarmalýna girdi mi? Manzara henüz karýþýk. Ama en iyi sonuç, petrolün uzun vadeli düþüþ sarmalýna girmesidir. Ve her durumda düþük petrol, Türkiye’nin yararýnadýr. Düþmesi ve beter olmasý o yüzden iyidir.
