Diyarbakýr’ýn esnaf ve tüccarý adýna konuþan DESOB Baþkaný Alican Ebedinoðlu ve DTSO Baþkaný Ahmet Sayar, 7 Haziran sonrasý baþlayan çatýþmalarýn, hendek kazmak, öz yönetim ilan etmek gibi fiillerin esnaf ve iþ çevrelerince kat’i suretle kabul edilmediðini, açýk dille reddedildiðini söylüyor.
Diyarbakýr’daki örgütlü siyasi çevre temsilcileriyle yaptýðýmýz görüþmeleri okudunuz dün. Bugün de bölge ekonomisinin bel kemiðini oluþturan esnaf ve ticaret odalarýnýn temsilcileriyle yaptýðýmýz görüþmeyi okuyacaksýnýz. Ortak kanaat þu; 7 Haziran sonrasý baþlayan çatýþmalarýn, hendek kazmak, öz yönetim etmek gibi fiillerin esnaf ve iþ çevrelerince kat’i suretle kabul edilmiyor, açýk dille reddediliyor. Üyelerinin önemli bölümünün HDP’ye oy verenlerden oluþtuðunu ifade eden Esnaf ve Sanatkarlar Odalarý Birliði Baþkaný Ebedinoðlu da Ticaret ve Sanayi Odasý Baþkaný Ahmet Sayar da halkýn hendek kazýlmasýna karþý olduðunu, buna bir an evvel son verilmesi gerektiðini ve üyeleri üzerinden kendilerine iletilen bu talebi kendilerinin de HDP’li siyasetçilere ilettiklerini ancak bu konunun onlarý aþtýðýný gördüklerini söylüyorlar. Güvenlik bürokrasiyle ilgili kanaatler de eskiye oranla son derece müspet. 90’larý anýmsatan duvar yazýlarý gibi hadiselerin çok ciddi huzursuzluk yarattýðýný ancak hemen baþlatýlan soruþturmalarýn bu havayý deðiþtirdiðini gözlemlemek mümkün. Diyarbakýr özelinde ve bölge genelinde can kayýplarýndan hemen sonra öne çýkan sorun ekonomik gerileme. Hendek kazarak alan hakimiyeti kazanma stratejisi devam ettiði müddetçe sokaða çýkma yasaklarý ve operasyonlar da devam edecek. Dolayýsýyla ekonomik verilerdeki düþüþ de...
Alican Ebedinoðlu Diyarbakýr Esnaf ve Sanatkarlar Odalar Birliði Baþkaný:
Sadece Diyarbakýr’ýn deðil bölgenin de lokomotifi esnaf ve sanatkarlardýr. Diyarbakýr’daki bütün fabrikalarý toplasanýz batýdaki bir fabrikanýn yarattýðý istihdamý yaratamýyor. En kapasiteli mermer fabrikasýnda 50 kiþi çalýþýyor. Ama Daðkapý’da bir ciðercide 60 kiþi. Esnaf ekonominin bel kemiði. Diyarbakýr esnafýnýn yüzde 20’si Sur bölgesinde. 7 Haziran’dan sonra pek çok insanýn beklentisi Kürt sorununun çözüm adresinin artýk meclis olacaðý yönündeydi. HDP güçlü bir temsil kazandý ve bu bir umut doðurdu. Çatýþmalarýn baþlamasýyla bölgede aðýr bir yara açýldý. Bu ekonomik açýdan bakýlýnca 90’lý yýllardan daha aðýr bir yara. Çünkü artýk kent merkezine taþýndý çatýþmalar. Daha önce kýrsalýn belli kesimlerinde yaþanýyordu. Þimdi ise doðrudan halký, esnafý etkileyen bir çatýþma söz konusu. Yaþam alanlarýnda, sivil alanlarda hendeklerin kazýlmasý, öz yönetim ilan edilmesi ile birlikte sokaða çýkma yasaklarý, operasyonlar hayatý felce uðratmýþ durumda. Çatýþmayý sivil alana taþýmak açýkça örgütün aldýðý bir karardýr. Kazýlan hendeklere aðýr silahlar yerleþtiriliyor. Bu durum sadece Silvan’daki, Sur’daki halký deðil bütün insanlarý etkiliyor. Alýþveriþ merkezlerine gitmeye, sokaða çýkmaya çekiniyor insanlar. Konfeksiyon ve tekstil cirolarýnda yüzde 50’ye varan düþüþler var.
Örgütün verdiði tahribat kadar etkili bir tahribat da devlet adýna operasyon yürüten güvenlik güçleri içinden bazýlarýnýn duvarlara yazdýðý yazýlar... Bunlar devlet adýna yazýlýyor gibi algýlanýyor. Vali beyle konuþtuk, soruþturma baþlatýldý. Toplumda kopmalara yol açacak olan asýl böyle hadiselerdir.
HDP’YE OY VEREN DE HENDEÐE KARÞI
Bölgedeki olumlu hava 6-7 Ekim olaylarýyla birlikte deðiþmeye baþladý. 6-7 Ekim’de halk karþý karþýya getirilmek istendi. 7 Haziran’dan sonra çatýþmalar baþlayýnca da batýda bir çok araç taþlandý, dükkanlar yaðmalandý, Kürt kökenli insanlar saldýrýya uðradý. Bu, yüzde 3’e bile tekabül etmeyecek bir kesimin yaklaþýmý belki ama yine de bizi kaygýlandýrdý. Acaba batýdan bölgeye geri dönüþ olur mu diye düþünmeye baþladýk. En kötüsü bu olurdu. Türkiye bu testi geçti, hükümet de tehlikeyi görüp hýzlý önlem aldý. Milyonlarca insan kýz alýp vermiþ. Biz Suriye gibi, Irak gibi deðiliz. Bizim aramýzda sadece kültür tarih deðil kan baðý da var artýk. Suriye’de Kürtlerin kimliði bile yoktu. Araplar Kürtlerle evlenmezdi. Biz batý’ya gidip gelen insanlar Türkiye’de böyle bir etnik çatýþmanýn olmayacaðýný biliyoruz ama buradaki insanlarýn tamamý bilmiyor, açýkçasý bu durumu kullananlar da var.
65 bin üyemiz var, önemli kýsmý HDP’li. Hepsi bu hendek kazmaya, öz yönetim ilanýna tepkili. Net bir þekilde karþýsýnda, istemiyor. Biz HDP temsilcileriyle de görüþtük, kent merkezindeki olaylarýn toplum tarafýndan desteklenmediði, kabul görmediðini, esnafý rahatsýz ettiðini, ekonomik olarak gerilettiðini ifade ettik.
ESNAF YÜZDE 20 KÜÇÜLDÜ
Bakýn Daðkapý’da bir ciðercimiz beni aradý, olaylardan önce günlük 250 kg ciðer satýyordum, yanýmda 38 kiþi çalýþýyordu, bu olaylarla birlikte 18 kiþiyi iþten çýkartmak zorunda kaldým diyor. Sur ilçesi turizm bölgesi, hizmet sektörünün yoðun olduðu bir yer. Bütün iþyerleri ortalama yüzde 20 kapasite düþüþü yaþandý. Sadece Sur ilçemizde 100’ün üzerinde esnafýmýz dükkanýný kapatmak zorunda kaldý. Elinde sýcak parasý olan insanlar batýya gidiyor. Sermaye göçü yaþanýyor. Buradaki siyasetçilerle birebir görüþmelerimizde bunlarý anlattýðýmýzda haklýsýnýz, farkýndayýz ama bu bizimle çözülecek bir olay deðil diyorlar. Biz de bu rahatsýzlýðý bizim adýmýza iletin diyoruz; esnaf istemiyor, esnaf rahatsýz deyin... Ben bu yapýlanlarýn bireysel olarak da karþýsýndayým temsil ettiðim kurum üyelerinin de baskýsý altýndayým. Ki onlar arasýnda çok büyük bir kesim HDP’yi destekledi ama bu durumdan çok rahatsýzlar. 7 Haziran’dan sonra çatýþmalar olmasaydý HDP daha da yükselebilirdi. Herkes bunu konuþuyor, neden çatýþma baþlatýldý, bunu sorguluyor. Örgüt etkinliðini HDP’ye vermek istemedi ya da daha altta baþka anlaþmalar var diye konuþuyor insanlar. Aðýrlýklý kanaat, örgütün yetkisini siyasete devretmek istememesi þeklinde. HDP içinde buna karþý pozisyon alanlar da oldu. Bana göre þu anda bunun çatýþmasý var içeride. Biz meclise güçlü geldik, bu iþ silahla çözülecek bir iþ deðil diyen siyasetçiler var, mesela Demirtaþ. Ve bunlarla ilgili örgütte rahatsýzlýk var.
HALK BAÞKANLIÐA KARÞI DEÐÝL
Seni baþkan yaptýrmayacaðýz tavrý tamamen Türk solunun nabzýna göre kurgulanmýþtý. Buradaki insanlarýn baþkanlýk sistemiyle bir derdi yok, sorsanýz desteklerler de. Bana göre de doðru bir karardýr ama Türk solundan oy alýrýz düþüncesiyle böyle hareket edildi. Çözüm nasýl olacak? Sadece PKK ile mücadele ederek olmaz. Kandil’siz, Öcalan’sýz, HDP’siz bir çözüm de olmaz. Bölgenin gerçekleri var, bunu da hesaba katmak gerekiyor. Çünkü örgütü gözü kapalý destekleyen bir kesim de var. Ýstemesek de var. Oðlu ölmüþ, ailesi göç etmiþ, duygusal bir bað oluþmuþ vs. Bunun tekabül ettiði nüfuz öyle az bir þey deðil. Böyle bir gerçeklik varken bunlarý dýþlayarak çözüm gelmez. Ama bunlarla da sýnýrlý tutulmamalý. Diðer kesimler biz de Kürd’üz, alýnan karalar bizimle de konuþulsun diyor.
AFET BÖLGESÝ ÝLAN EDÝLMELÝ
Tabi bir de acil olarak yapýlamasý gerekenler var. Bence bir afet ilaný olmalý. Silvan’da aðýr bir tahribat var. Böyle birçok ilçe var. Ekonomik olarak telafi etmek adýna böyle bir karar alýnabilir. Örnekleri de var, Soma’da maden faciasýnda yapýldý. Reyhanlý’daki patlamadan sonra afet bölgesi ilan edildi ve oradaki esnaf iki yýl boyunca desteklendi. Borçlar bir yýl süre ile ertelendi, iki yýllýk faizsiz kredi verildi. SGK primleri desteklendi. Eðer böyle bir þey yapýlmazsa birçok iþletme kapatýlacak.
KENTSEL DÖNÜÞÜM BAÞLATILMALI
Çok önemli bir nokta da kentsel dönüþümle ilgili. Yeni yerleþim alanlarýnýn hiçbirinde siz bu eylemleri, hendekleri göremezsiniz. Sur’da var, Baðlar’da var, Silvan’da var. Silvan’da da belli mahallelerde. Çünkü evler bitiþik. Evleri delip evden eve baþka mahallelere geçebiliyorlar. Kentsel dönüþüm hem bölge ekonomisini canlandýracak hem de yýllardýr düþünülen bir sorun çözülmüþ olacak. Aslýnda Sur’da adým atýldý ama yerel yönetim ve merkezi hükümetin uyuþamamasýndan dolayý devam edilemiyor. Kentsel dönüþüm birinci gündem maddesi olmalý. Bu Silvan için de Cizre için de Silopi için de Sur için de geçerli. Devlet TOKÝ üzerinden sosyal konutlar üretebilir. Oralarda yaþayan halk kentin en yoksul kesimini oluþturuyor. Pek çoðu istese de terk edemiyor Sur’u. Çýkmak isteyeni de býrakmýyor YDGH’liler. Çýkanlar da zor durumda. Sur’dan çýkanlar, Silvan’dan gelenlerle birlikte kiralar arttý Diyarbakýr’da. Þimdi devlet sosyal yüzünü, þefkatini tam anlamýyla göstermeli. Hiçbir siyasi çýkar düþünmeden bu maðdur olan kesimi gözetmesi gerekiyor.
ÇÖZÜM SÜRECÝNÝN KIYMETÝNÝ BÝLEMEDÝK
Dr. Ahmet Sayar / Diyarbakýr Ticaret ve Sanayi Odasý Baþkaný:
Çatýþmalar güvensizlik ortamý oluþturuyor. Güvensizlik ortamý ekonomiyi vuruyor. Ekonomi gerileyince bundan evvela Diyarbakýr halký zarar görüyor. Bölgedeki çatýþmalar ekonomik potansiyelimizi ortaya çýkarmamýza engel oldu yýllarca. Bir yerde cenazeler kalkýyorsa ekonomik faaliyetlerden bahsedemez hale geliyorsunuz. Çözüm sürecinin kýymetini anlamadýk. Yereldeki iþ çevrelerinde köprünün yarýsýný geçtik, buradan geri dönüþ olmaz, kalýcý barýþ artýk çok yakýn duygusu oluþmuþtu. 7 Haziran’dan önce bin ihtimalden biri olarak bile sayýlmazdý çatýþmalý ortamýn baþlayacaðý. Ekonomik kayýplar için hala telafi edilebilir bir noktadayýz ama biran evvel çözüm süreci koþullarýna dönmek gerekiyor. Öz yönetim vs. bunlar mecliste konuþulabilecek þeyler. Nasýl ki baþkanlýk sisteminin tek adamlýkla birlikte anýlmasý yanlýþ öz yönetimin de hendekle anýlmasý yanlýþ.
Þu anda iki projemiz var; organize sanayi bölgesinin içinde tamamen kendi öz kaynaklarýmýzla 1500 öðrenci kapasiteli meslek lisesi yapýyoruz. Fabrikalarýn içinde, geliþen sektörlere paralel olarak bölümler açýlacak, öðrenci hem okula gidecek hem çalýþacak. 500 bin ilk-orta-lise öðrencimiz var Diyarbakýr’da. Bu çatýþmalý sürecin geleceðe taþýnmasýndan duyduðumuz kaygý doðrudan bununla alakalý. Biz barýþ ortamýný oluþturamadýðýmýzda, istihdam ortamý saðlayamadýðýmýzda þehir merkezlerindeki gençlerin durumunun ne olacaðýný düþünmek gerekiyor.
Bir diðer projemiz ise Tekstil Kent. Devlet destekli bu proje ili çoðunluðunu kadýnlarýn oluþturduðu en az 7 bin insanýmýz istihdam edilmiþ olacak. En yakýn zamanda Ankara’ya gidip tapuyu almayý planlýyoruz. Yine gençlere yönelik giriþimcilik kurslarýmýz var. Verdiðimiz sertifikalarla KOSGEP’in 30 bin TL hibe, 70 bin TL faizsiz krediyi alabiliyorlar. Biz konuyla ilgili görüþlerimizi HDP ve DTK’ya iletiyoruz.
EKONOMÝK BÝLANÇO ve ÖNLEMLER
- Esnaf yüzde 20 oranýnda küçüldü.
- Sur ilçesinde 100’den fazla esnaf dükkanýný kapattý.
- Ýþ verenler eleman çýkartmak zorunda kalýyor, iþsizlik oraný hýzla artýyor.
- 500 bin ilk orta ve liseye devam eden genç var. Çatýþmalý ortam gençleri çatýþmanýn içine ekiyor.
- Tekstil satýþlarýnda yüzde 50 oranýnda ciro kaybý yaþandý.
- Sermaye göçü baþladý. Sýcak parasý olan bölgeden uzaklaþýyor.
- Kentsel dönüþüme öncelik verilmeli, evlerinden çýkan insanlara TOKÝ sosyal konut yapmalý.
- Aðýr tahribat yaþanan ilçelerin ekonomik olarak toparlanabilmesi için afet bölgesi ilan edilmeli.
YARIN: Sur’dakiler neler yaþýyor? YDGH hendeklerin ardýnda ne yapýyor? Diyarbakýrlý gazeteciler ne diyor?
