Sömürgeciler için Yunanistan, Osmanlýya karþý maþa idi. Uzaktan müdahale iþe yaramayýnca, Yunanistan’ý iþgal edip, Venizelos’u iþbaþýna getirdiler.
Osmanlý Ýmparatorluðu için Birinci Dünya Savaþý, olaný koruma ve saldýrýya karþý savunma savaþýydý. Müttefikler, savaþ daha baþlamadan Osmanlý ülkesini kendi aralarýnda pay etmiþler ve ülkeden baþka parçalar vermeyi vadederek taraftar toplamýþlardý. Londra ve Paris açýkça Türk-Müslüman unsurun ‘Avrupa’dan atýlmasýný’ konuþuyordu. Balkan Savaþý sonucu Balkanlar terk edilmiþ, Ege Adalarý býrakýlmýþtý. Þimdi, saldýrganlarýn hedefi Boðazlar ve Ýstanbul, Anadolu ve Basra - Hicaz - Süveyþ arasýydý.
Birinci Dünya Savaþýnda Osmanlý Ýmparatorluðu kendini savunurken, Yunanistan, saldýrý ve geniþleme maksadýyla savaþa katýlmýþtýr. Yunanistan’ýn geniþleme hedefinde Balkanlar, Ege ve Anadolu vardý. Bu alanlarýn tümü Osmanlý ülkesiydi.
Savaþ boyunca ve sonrasýnda Osmanlýya karþý hep yerel maþalar kullanýlmýþtýr. Yunanistan, bu maksatla kullanýlan ilk bölgesel maþadýr. Yunanistan’ýn içinde maþa olmak-olmamak ya da hangi devletten yana maþa olmak konusunda siyasi ayrýlýk çýkýnca da Londra-Paris tereddütsüz kendi adamlarý Venizelos’u parlatýp, zor kullanarak iþbaþýna getirmiþlerdir... Yunanistan’ý kendi yanlarýnda savaþa sokacak Venizelos’u iþbaþýna getirmek için Ýngiltere ve Fransa önce Selanik’i sonra da Aralýk 1917’de Atina’yý iþgal etmiþtir. Venizelos taraftarlarý iþgal ordusunun yanýnda kendi Yunan askerine saldýrmýþtýr. Alman taraftarý’ olduðu gerekçesiyle Kral Konstantin’i bir Fransýz siyasetçi ‘Atina’yý yakarým’ tehdidiyle tahttan indirmiþtir. Ýþgalci, yayýlmacý Venizelos’un þimdi ‘büyük devlet adamý’ olduðu hikayesine inanmak için tarih bilmemek yeterlidir.
Savaþýn dördüncü günü olan 4 Aðustos 1914’te Alman Ýmparatoru Wilhelm, bir baþka akrabasý olan Yunan Kralý Konstantin’e, Almanya’nýn yanýnda savaþa katýlma çaðrýsý yapmýþtý. Wilhelm, uygulanacak planý da söylemiþti: Bulgaristan ve Romanya Almanya’nýn yanýndalar. Goeben ve Breslau Ýstanbul’a gidiyor, onlar da Osmanlýyý savaþa sokacak...
Yunan Kralý, akrabalýk hatýrýna da olsa, savaþa girmek istemediðini söylemiþti. Baþbakaný Venizelos ise, Yunanistan’ý Ýngiltere’nin bölgedeki maþasý yaparak kazaným saðlamak niyetindeydi.
Savaþýn üçüncü haftasýnda 18 Aðustos 1914’te Venizelos, Londra’ya ‘Osmanlýya karþý Yunanistan’ýn Ýngiltere yanýnda savaþa girmeye hazýr olduðunu’ söyledi. Bu Venizelos’un þahsi tercihiydi ve Osmanlý Ýmparatorluðu daha savaþta bile deðildi. Gerçi Donanma Bakaný Churchill aylar öncesinden Yunanistan’ý Osmanlýya karþý savaþa sokmaya niyetliydi, ancak Dýþiþleri Bakaný Grey, Rusya’nýn Yunanistan alerjisini bildiði için, Churchill’i engelliyordu.
Londra yine de Atina’yý yedeklemeye kararlýydý ve ‘Osmanlý saldýrýrsa, Londra Atina birlikte savaþ açar’ diye bir anlaþmayý Kral ve Atina’daki Ýngiliz askeri temsilcisi imzaladý. Venizelos’a bu yetmiyordu, önce istifasýný verdi, kabul edilmeyince de Kralla açýktan ve Ýngiltere adýna itiþmeye baþladý. Kilitlenmeyi birkaç ay sonra Ýngiltere çözecekti.
Kasým 1914 itibarýyla Bab-ý Ali savaþýn içindeydi. 22 Kasým 1914’te Londra-Paris, Atina’ya, ‘Valona limaný hariç Arnavutluk’un güneyini sana verelim, sen de Bulgaristan’a saldýr’ dediler. Buradan sonuç çýkmadý.
23 Ocak 1915’te ise Atina’daki Ýngiliz elçisi Venizelos’a daha büyük öneri yaptý: Sýrbistan’a destek verirseniz, karþýlýðýnda Anadolu’da Yunanistan’a geniþ toprak verebiliriz.
Venizelos bu muðlak öneriye raðmen, her þeyi garantiye aldýðýný varsayarak Krala ‘savaþa girelim’ diye baský yapmaya baþladý. Anadolu’da yayýlmayý hayal ediyordu. Kral ve Yunan Genelkurmayý ise savaþa hazýr olunmadýðýný ve Venizelos’un hayal kurduðunu düþünüyordu.
Venizelos, Osmanlýya saldýrý planlarý içindeydi ve Çanakkale saldýrýsýna katýlýp Ýstanbul’a ulaþma hayalindeydi. Ýngiliz-Fransýz saldýrýsý Çanakkale’de sürerken, Venizelos 1 Mart 1915’de Londra’ya ‘üç tümen Yunan askeri’ önerdi... Çanakkale’de Türk süngüsünün önüne çýkmaya can atýyordu. Gelselerdi, Çanakkale’de sonuç elbette deðiþmeyecekti, sadece bir de Yunan definleri için yer ayrýlmak zorunda kalacaktýk.
Venizelos’un üç tümen vaadinden, Yunan Genelkurmay Baþkaný Metaksas’ýn haberi yoktu. General, protesto için istifa etti. Venizelos savaþa girme planýný Krala kabul ettirmeye çalýþtý, yine baþaramayýnca, istifa etti. Yunanistan’da garip iþler için garip istifalar oluyordu.
Venizelos gidince, Gunaris Baþbakan oldu. 12 Nisan’da Atina’daki Ýngiliz sefiri Gunaris’e ‘Aydýn vilayetinden toprak karþýlýðý yanýmýzda savaþa girin’ dedi. Gunaris ayrýntý isteyince, Sefir ‘Ýzmir ve çevresi....’ dedi. Aydýn Vilayeti, Osmanlý haritalarýnda Ege bölgesi demekti. Ýngiltere, Yunanistan’ý Ýzmir’e çekmeye böyle baþlamýþtýr. Tarih 12 Nisan 1915’tir... Ýzmir, dört yýl sonra iþgal edilecektir.
Yunan hükümeti Londra’dan baþka yerler de istedi: Kuzey Epir ve Ege Adalarý’nýn nihai olarak Yunanistan’a býrakýlmasý... 1 Mayýs’ta Gunaris ‘istediðimiz güvence verilmedi, tarafsýz kalmaya devam edeceðiz’ dedi.
Haziran’da Yunanistan’da genel seçim yapýldý Venizelos yeniden Baþbakan oldu.
Venizelos, Ýngiltere gölgesinde þýmarýk çocuk olmaktan vaz geçmemiþti. Yaz geçip Eylül 1915’e gelindiðinde, Bulgaristan’a karþý Sýrp-Yunan ittifaký canlandýrýldý. Londra-Paris Balkanlarda yeni cephe açýyordu. Venizelos, bu kez Müttefiklerin Bulgaristan’a karþý Selanik’e asker getirmesini istedi. Sömürgelerden toplanmýþ Fransýz ve Ýngiliz üniformalarý Selanik’e yýðýldý. Sayýlarý 150 bindi ve aralarýnda Fransa’nýn Vietnam ve Hindi Çin’den getirdiði Asyalýlar da vardý. Yabancý askerlerin Selanik’e çýkýþý: 3 Ekim 1915.
Venizelos yine Kral Konstantin’den onay almadan bir iþe giriþmiþti. Selanik’e yabancý askerin çýkartýlmasý üzerine Kral, Venizelos’un istifasýný istedi ve 5 Ekim’de Venizelos yine evine yollandý... Yunanistan savaþ koþullarýnda ve siyasi belirsizlik ve yetkisizlik altýnda, Ýngiliz-Fransýz ve gücü kuþkulu Alman etkisi altýnda kargaþa yaþýyordu. Venizelos’tan sonra her ay bir Baþbakan deðiþmeye baþladý. Kral yine de savaþtan uzak durmaya ve ‘tarafsýz’ olduðunu tekrarlamaya çalýþýyordu. Ancak Ýngilizler Yunanistan’ý rahat býrakmayacaktý.
Ýngiltere 16 Ekim’de ‘Sýrbistan’a karþý Londra-Paris yanýnda savaþa girmesi için’ Yunanistan’a Kýbrýs’ý vermeyi önerdi. El konmuþ Kýbrýs, saða sola hibe ve takas iþlerinde kullanýlýyordu!
Yunan Kralý hala ikna olmamýþtý. Ýngiltere diðer yöntemleri kullanmaya baþladý: Selanik’teki Ýngiliz-Fransýz varlýðý iþgal ordusu gibi hareket etmeye baþladý, iþbirlikçi Sýrp ordusu Korfu’yu iþgal etti ve Ege’de Meis iþgal edildi. Kral ve Atina kýskaca alýnmýþtý. Aralýk sonunda Kral, sýkýntýsýný Ýngiliz elçisine anlattý: Kendi bütünlüðümüzü korumaya çalýþýyorum, Mümkün olursa Ýstanbul’a Ruslarýn yerine girmek isterim... Ancak Almanya, savaþa girmezsem toprak bütünlüðümü tanýyacak. O yüzden bekliyorum...
Kral’ýn savaþa girmeme tercihi Nisan 1916’ya kadar dayandý. Sonunda baský ile güneyde, Korfu’daki Sýrp ordusunun kuzeye geçmesine izin verildi. Eylül’de ise Bulgaristan kuzeyden girerek Kavala, Serez ve Drama’yý ele geçirdi. Drama’daki 8 bin mevcutlu Yunan garnizonu kurþun atmadan teslim olmuþtu.
Kasým 1916’da Ýngiliz baskýsýyla Venizelos’un hükümet üzerindeki kontrolü yeniden saðlandý. Bunun ötesinde Atina’nýn silah zoruyla ele geçirilmesi ve Ýngiliz-Fransýz planlarýna engel olan Kralýn tahttan indirilmesi planlanmýþtý. Nasýl olsa Venizelos gibi bir iþbirlikçi vardý.
1 Aralýk 1917’de Ýngiliz-Fransýz birliði Pire’de karaya çýkýp Atina’ya ilerledi. Yunan ordusu Atina dýþýnda mevzi almýþtý. Sonra çatýþma çýktý. Bu çatýþmada Venizelos taraftarlarýnýn müttefikler yanýnda kendi askerine saldýrdýðý belirlenmiþtir. Aradan geçen zamanda bu gerçeðin üzeri kapatýlmýþtýr. Þimdi sorsanýz ‘öyle bir þey olmadý’ derler... Yunanistan’ýn yabancý maþalar adýna iç savaþa düþmesi daha sonra 2. Dünya Savaþýnda da görülecektir.
Bu çatýþmanýn ardýndan Yunanistan daha da karýþtý. Venizelos’u sonunda Mayýs 1917’de Baþbakan yaptýlar. Haziran ortasýnda da Kral Konstantin, Fransa marifetiyle tahttan indirildi. Veliaht prens yeterince Ýngiliz-Fransýz yanlýsý görülmediði için, bir baþka Prens tahta geçti, ancak ipler Londra-Paris tarafýndan Venizelos’a verildi. 1914’ten beri geçen 3 yýlda, sonunda Yunanistan’da istedikleri gibi savaþa girecek bir kukla idare bulmuþlardý. Venizelos’un derdi Ýstanbul’u, olmazsa da Anadolu’yu iþgal etmekti.
