Bugün, 23 Nisan münasebetiyle Meclis’in 92’nci kuruluþ yýldönümünü kutluyoruz. Meclis sahibi olmak, idaresini ve iradesini seçilmiþ vekiller eliyle tahakkuk ettirmek bir ülke için çok deðerlidir. Demokrasi ve hukuk devletinin olmazsa olmaz þartý seçim ve de parlamentodur. Dolayýsýyla, bu baþlangýçlarýn yýldönümleri tartýþma götürmez þekilde kutlamaya deðerdir.
Ama resmi tarih kalýplarýný da kýrarak daha geniþ ve daha doðru kutlamak gerekir. Kutlamasak bile en azýndan anlamak gerekir.
Ýlk Meclis’in yani (Osmanlý) Meclis-i Mebusan’ýn faaliyete geçiþ tarihi 1920 deðil, bugünden tam 135 sene önce 31 Mart 1877’dir. Meclis’te bütün imparatorluðu temsil eden 115 mebus bulunuyordu. Mebuslarýn 69’u Müslümanlar’dan, 46’sý da gayrýmüslimlerden oluþmaktaydý. Bu Meclis’in kaynaðý da birkaç ay önce 23 Aralýk 1876 tarihinde Sultan 2. Abdülhamit tarafýndan kabul edilen Kanuni Esasi, yani ilk anayasamýzdýr. Yani ilk anayasa da 1921’de deðil, ondan 45 yýl önce hazýrlanýp uygulamaya konulmuþtu. Anayasa o dönemde çok büyük bir beklentiyi temsil ediyordu. O kadar ki, yeni anayasa Bab-ý Ali meydanýnda kurulan kürsüde halka ilan edildikten sonra 101 pare top atýþýyla kutlanmýþtý.
Ne var ki, hem anayasa hem de Meclis’i Mebusan’ýn ilk dönem ömrü çok kýsa oldu. 93 Harbi’nin (Osmanlý-Rus savaþý) doðurduðu siyasi buhran nedeniyle Abdülhamit 13 Þubat 1878’de Meclis’i süresiz tatil etti. 1908’e, yani 2. Meþrutiyet’e kadar da Anayasa’nýn (Kanuni esasi) temel hükümleri uygulanmadý.
2. Meþrutiyet’le birlikte ikinci anayasa ve Meclis dönemi baþlamýþtýr. Tahtta yine Sultan Abdülhamit bulunuyordu ve 23 Temmuz 1908’de anayasa yeniden uygulanmaya baþlanýrken ayný yýlýn Kasým ve Aralýk aylarýnda çok partili parlamento seçimleri yapýldý. Ýttihat ve Terakki bu seçimlerde Ahrar Fýrkasý’ný sandýkta maðlup ederek çoðunluðu saðladý. Yine o yýlýn 4 Aralýk’ýn da Meclis 30 yýl aradan sonra yeniden toplandý.
Yani, parlamento tarihimiz 23 Nisan’la baþlamadýðý gibi çok partili seçim ve siyasi hayat da 1946 yýlý seçimleriyle baþlamaz. Ýlk çok partili seçimin tarihi Kasým 1908’dir.
Birinci Dünya Savaþý’nýn ardýndan 12 Ocak 1920’de Meclis-i Mebusan herþeye raðmen Ýstanbul’da toplanmýþ ve o sýrada Anadolu’da Ýstiklal hareketini baþlatan Mustafa Kemal tarafýndan da kutlanmýþtý. Ancak 18 Mart 1920’de Ýngiliz iþgal kuvvetleri Meclis-i Mebusan’daki Heyeti Temsiliye (Mustafa Kemal yanlýsý) milletvekillerini tutukladý ve sürgüne gönderdi. Meclis de tutuklamalarýn gerçekleþtiði gün kapandý.
Ýþte, bugün 92’nci yýlýný kutladýðýmýz Meclis, Ýstanbul’un Ýngiliz iþgali altýnda bulunmasý nedeniyle toplanamayan ve bu nedenle Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti baþkaný olarak Mustafa Kemal’in çaðrýsýyla Ankara’da toplanan Meclis’tir. 324 üyesi bulunmasýna raðmen çok ilginç bir tesadüfle bu toplantýya katýlan milletvekili sayýsý da ilk Meclis’i Mebusan’da olduðu gibi sadece 115’tir. Tek farkla; aralarýnda gayrýmüslim temsilci yoktur. Meclis’in adý ilk toplantýnýn yapýldýðý 23 Nisan günü Büyük Millet Meclisi olarak deðiþtirilmiþtir ve ertesi gün de Mustafa Kemal baþkanlýða seçilmiþtir. Bugün kullandýðýmýz adýyla Türkiye Büyük Millet Meclisi tabiri ve TBMM kýsaltmasý ise 8 Þubat 1921 tarihli Bakanlar Kurulu kararnamesiyle düzenlenmiþtir.
Ankara’da toplanan yeni bir Meclis deðil, Meclis-i Mebusan’ýn devamýydý ve üyelerinin yarýsý da onlardandý. Devamlýlýk o kadar barizdir ki, Meclis’in ele aldýðý ilk kanun da Ýstanbul’da görüþmeleri yarým kalan hayvan vergisini düzenleyen Aðnam Kanunu’ydu. 1921 yýlýnda yapýlan anayasaya kadar da Meclis bütün kararlarýný saltanat ve hilafet adýna almýþtýr.
Bir baþka ifadeyle, 92’nci yýlýný kutladýðýmýz Meclis Cumhuriyet’in öncüsü ve ayný zamanda Osmanlý’nýn son Meclisi’ydi. Nitekim, Cumhuriyet’in ilaný da o toplantýdan ancak 3 yýl sonra gerçekleþmiþtir.
Peki, biz bugün bu tarih ve tarihi miras karmaþasýný neden yaþýyoruz?
Çünkü, Cumhuriyet neredeyse bütün alanlarda redd-i miras etti ve bütün baþlangýçlarý kendisiyle birlikte anmaya baþladý. Bir yandan Meclis’in 92’nci yýlýný, Cumhuriyetin 89’uncu yýlýný kutlarken öte yandan ordu, polis, itfaiye teþkilatlarýnýn veya okullarýn yüzlerle anýlan kuruluþ yýldönümlerini kutlama garabetimiz bundandýr.
23 Nisan kutlu olsun... Ve kim neyi, hangi tarih itibariyle kutlamak istiyorsa öyle kutlasýn ama hakikat da bilinsin.
