Ortadoðu’da varolan üç devletten 14 yeni devlet çýkarma planý hâlâ yürürlükte midir? Son on yýlda kimbilir kaç gazete ve dergide çýkan harita birkaç gündür yeniden gündemde. On gün önce burada okumuþtunuz harita konusunu. Birileri masa üzerinde çiziyor haritalarý, baþta direnilse de, sonunda kabul ettiriyorlar...
Aslýnda Ortadoðu’daki geliþmeleri yakýndan izliyorum, ama aklým Balkanlar’da... Özellikle þu günler 1. Dünya Savaþý’nýn 100. yýldönümüne denk geldiði için... Avrupa’nýn çeþitli köþelerinde savaþýn yýldönümü vesilesiyle deðiþik etkinlikler yapýlýyor; televizyon kanallarý belgeseller ve dizilerle on milyondan fazla insanýn hayatýný kaybettiði ilk büyük savaþý hatýrlatýyor...
Bizde? Bizde fazla üzerinde duran yok...
Cumhurbaþkaný Abdullah Gül, daha 2014 yýlýna girmeden, ilgili bütün birimlere, ‘Savaþýn 100. yýldönümünü vesile edip kapsamlý programlar düzenlensin’ talimatýný verdi; verdi ama, galiba olayý önemseyen fazla kurum çýkmadý.
Oysa en fazla insan kaybýný bizler vermesek bile o savaþta en aðýr faturayý biz ödemiþtik: Ýmparatorluðumuzu kaybettik... Ülke topraklarý iþgale uðradý... Anadolu’da varlýðýmýzý sürdürebilmek için üstelik bir de Ýstiklal Savaþý vermek zorunda kaldýk...
Savaþý baþlatan Gavrilo Princip ‘Mlada Bosna’ (Genç Bosna) örgütünün mensubu bir Sýrp milliyetçisiydi. Önceki gün, Saraybosna’da Avusturya-Macaristan Veliahtý’ný öldürdüðü yerde savaþa katýlan bütün ülkelerin temsil edildiði bir tören yapýldý. Törende yokluðu hissedilen ülke Sýrbistan’dý. Sýrbistan cumhurbaþkaný ve baþbakaný törene katýlmadýlar...
Ayrýca Bosnalý Sýrplar da törenden uzak durdular...
Neden?
Sebebi, kendisi de Sýrp olan Lana Pasic’ten öðreniyoruz: Törenin yapýlacaðý Bosna-Hersek dahil çevredeki bütün ülkelerin olaya ve özellikle suikastçý Princip’e yaklaþýmlarý ve tarih kitaplarýnda ele alýþlarý... Sýrplara göre ‘kahraman’ biri genç Gavrilo Princip, mensup olduðu örgüt de kahramanlar birliði gibi bir þey; oysa Boþnaklar ve Hýrvatlar adama hiç de öyle bakmýyorlar... Mlada Bosna ise bir terör örgütü onlara göre...
Töreni boykot eden Sýrbistan’da Princip’in anýtý açýldý o gün...
Hýrvatistan’da okullarda okutulan tarih kitaplarýnda, dünyanýn baþýna derin dertler açan büyük savaþ için, “Sýrbistan’ýn Balkanlar’da geniþleme arzusu yol açtý” deniyormuþ... Sýrbistan’daki kitaplardaysa, Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu’nun çoktandýr planladýðý savaþ için suikastý bahane olarak kullandýðý yazýlýymýþ...
Ne yapalým gerçek böyle: Tarih kitaplarý her ülkenin kendi gözünden farklý farklý yazýlýyor...
Bosna-Hersek üç ayrý etnik gruptan oluþuyor: Müslüman Boþnaklar, Hýrvatlar ve Sýrplar’dan... Sýrp bölgesindeki okullarda okutulan tarih kitaplarýna göre, suiakastçý Princip, bir özgürlük savaþçýsý; Boþnak ve Hýrvat çocuklarý ise, kendilerine okutulan tarih kitaplarýndan, ayný kiþinin Sýrbistan çýkarlarýný önde tutan biri olduðunu öðreniyor...
Saraybosna kentinin doðusunda Sýrplar çoðunlukta, onlara Princip’in ‘kahraman’ olduðu telkin edilirken, Boþnak ve Hýrvat çocuklarýna onun ‘terörist’ olduðu anlatýlýyor... Lana Pasic, “Bu farklý yaklaþýmlar aralarý sadece birkaç kilometre olan okullarda okutulan tarih kitaplarýnda” diyor...
Yugoslavya döneminde, Mareþal Josef Tito’nun direktifleri doðrultusunda, suikastçý, bir ‘Yugoslav milliyetçisi’ olarak tanýtýlmýþ hep; adam suikastý bütün ‘Yugoslavlarýn birliði’ için yapmýþ...
BBC savaþýn 100. yýldönümü kutlamalarý vesilesiyle 1914-1918 arasýnda yaþananýn benzerlerinin geçmiþte de yaþandýðýný hatýrlatýyor. ‘Dünya Savaþý’ olduðu doðru, ama ‘Birinci’ olduðu yanlýþ o savaþýn, BBC’ye göre... 18. yüzyýlýn ortasýnda baþlayan ‘Yedi Yýl Savaþý’ var meselâ.... Avrupa devletleri yine birbirlerine karþý savaþmýþlardý 1756-1763 arasýnda; bir tarafta Fransa, Avusturya, Rusya ve Ýsveç vardý, diðer tarafta da Ýngiltere, Prusya, Hannofer...
Napolyon Savaþlarý (1792-1803) yine bir dünya savaþýydý BBC’ye göre...
O savaþlarla 1. Dünya Savaþý arasýndaki en önemli fark, ‘dünya’ adý yapýþtýrýlmamýþ o ilk iki savaþta Osmanlý’nýn yer almamasý... Savaþa bizi de sokunca ve sonunda Osmanlý çözülünce artýk ‘dünya savaþý’ diyebildiler... (BÝTTÝ)
