Bu aralar Ýslam medeniyetine ait klasik metinlerde ruh saðlýðý ile ilgili yaklaþýmlarý gözden geçiriyorum. Hicri 3. Yüzyýlda yaþayan Müslüman alim Ebu Zeyd Ahmed El-Belhi’nin beden ve ruh saðlýðýnýn korumasý ve tedavisi hakkýndaki görüþlerini, öfke kontrolü ve vesveselerden (obsesyon) kurtulmak için önerilerini yazmýþtým. Bugün de üzüntü ve hüznün uzaklaþtýrýlmasý ile ilgili yaklaþýmýný, güncel psikiyatri/psikoloji bilgisini de dikkate alarak deðerlendireceðim.
Belhi üzüntü ve hüznü bugün bizim depresyon kavramýyla kastettiðimiz anlama yakýn kullanýyor. Üzüntüyü sevincin zýddý, hüznü ise üzüntünün daha aþýrý hali olduðunu söylüyor. Üzüntünün insan ruhuna verebileceði büyük acýnýn farkýnda olan Belhi þöyle der: “Üzüntü, insan bedenini bitkin düþürmek, onun güzellik ve canlýlýðýný düþürmek, þehvet güçlerini deðiþtirmek, onun güzellik ve canlýlýðýný gidermekte en çok olumsuz etki yapan bir problemdir. Bedenin ruhu ve ýþýðý olan ruh, gam ve üzüntüyü hissettiðinde ýþýk vermeyen, parlaklýðý gitmiþ, tutulmuþ bir güneþ gibi olur.”
Belhi hüzün ve üzüntünün sebebi bilinmeyen ve sebebi bilinen iki farklý türü olduðunu söyler. Sebebi bilinmeyen hüznün bedenden kaynaklandýðýný ve beden sel tedavi gerektiðin söyler. Sebebi bilinen hüznü ise baþkalarýndan nasihat alma ve kendi düþüncelerini kontrol ederek tedavi edilebileceði fikrindedir.
Belhi’nin bu ayrýmý bugünün diliyle endojen ve reaktif depresyon tarifine denk gelir. Sebebi bilinmeyen, bedenden gelen yani endojen olan daha bir hastalýktýr. Sebebi bilinen, yaþam olaylarýna tepki olarak geliþen, yani reaktif olan ise hafif / orta haliyle yaþamýn bir parçasý iken aðýr haliyle hastalýk /rahatsýzlýk olarak adlandýrýlabilir.
Belhi sebebi bilinmeyen hüznü o zamanýn týp bilgisi üzerinden kanýn soðukluðu ve temizliði ile izah eder. Bugün bu durumun beyin ve bedendeki kimyasal deðiþimlerle ilgili olduðunu biliyoruz. Fakat Belhi’nin bazý insanlarýn, sebepsiz yere, hastalýk adlandýrmasýna uygun olarak hüzün dönemine girdiðini gözlemleyebilmesi büyük baþarýdýr. Üstelik bunu cin veya þeytan gibi doða üstü güçlerle deðil bedendeki deðiþimlerle izah etmemesini de not etmek gerekir.
Belhi iki grup öneri sunar. Birincisi dýþarýdan öðüt ve nasihat veren birilerinden yardým alýnmasýný önerir. Bugün biz benzer durumda psikoterapi öneriyoruz. Ýkinci grup öneri kiþinin düþüncelerini deðiþtirmesine yönelik önerilerdir. Belhi, bugünün biliþsel terapilerine benzer þekilde, hüzün halinden çýkmak için düþünce biçimimizi deðiþtirme önerileri sunar.
1- Kayýp yaþadýðýn þeye karþý aþýrý üzülürsen en deðerli þey olan saðlýðýný kaybedeceðini düþün ve hüznünü sýnýrlamaya çalýþ.
2- Dünyanýn iþleyiþinde hüznün kaçýnýlmaz olduðunu ve hiç kimsenin tam istediði veya sevdiði þekilde hayat süremeyeceðini bil.
3- Sabredersen tahammül gücü kazanýrsýn. Ruhunu aþýrý üzüntüyü terk etmek konusunda eðitirsen gelecek musibetlere daha dayanýklý olursun.
4- Aþýrý hüzne teslim olmanýn zayýflýk olacaðýný düþün ve güçlü kalmaya çalýþ.
5- Ruhsal açýdan iyi olursan diðer kayýplarýn hafif ve önemsiz olduðunu düþün.
6- Hüzün sadece senin baþýna gelmemiþtir, baþkalarýnýn da baþýna gelir.
7- Can bedeninde olduðu sürece yaþadýðýnýn en büyük musibet olmadýðýný düþün.
8- Sahip olduklarýný, kaybetmediklerini düþün ve þükret!
9- Zor günlerin geçeceðini düþün.
