Ýslam yüzyýllardýr dünya için barýþ, adalet ve refah istiyor, ve bu mesaj nedense duyulmuyor. Ýbni Haldun, geçmiþten geleceðe uzanan moral ve güven anýtýdýr.
Ekonominin babasý Ýbni Haldun olmasýn?
Modern ekonomi bilimini, Adam Smith’in kurduðu kabul edilir. 18. yüzyýlda yaþamýþ bir Ýskoçyalý olan Smith, sanayi devriminin baþlangýç sürecini gözlemiþ ve kendi zamanýn ötesinde, bugün de geçerli teoriler geliþtirmiþti.
Müslüman araþtýrmacýlar ise Ýbni Haldun’un, Adam Smith’den 4o0 yýl önce temel ekonomik teorileri geliþtirdiðini söyler.
Ýbni Haldun’un günümüz ekonomi bilimine katkýlarý Batýda ya unutulmuþ, ya da gözardý edilmiþtir.
Halbuki Ýslam dininin ve Müslümanlarýn dünya çapýnda haksýz saldýrýlara uðradýðý bu çatýþma ortamýnda, Müslümanlarýn ve bütün insanlýðýn Ýbni Haldun’u hatýrlamasýnda, bilmesinde fayda var. Bu büyük düþünür, Ýslam’ýn dünyada barýþtan, adaletten ve refahtan yana olduðunun anýtýdýr. Ve yalnýz deðildir.
Donald Trump, Ýbni Haldun’un izinde
Ekonomi bilimini Adam Smith’den 400 yýl önce Ýbni Haldun’un sistemleþtirdiði konusunda önceki yýllarda yayýnlanmýþ makaleler var.
Ancak konu birkaç hafta önce Amerikalý ekonomistler arasýnda yeniden gündeme geldi ve ateþli bir tartýþma baþladý.
Adam Smith’in, þimdi pek sevilmeyen Reagan - Bush - Trump çizgisinde neoliberal siyasetin simgesi olmasýndan yola çýkan bazý ekonomistler, Adam Smith’e karþý Ýbn Haldun’u savundular.
Adam Smith’in temel teorisi ‘Ýþbölümü’nü Ýbni Haldun’un ortaya attýðý hatýrlandý. Bazýlarý, Aristo’nun da benzer teoriyi savunduðunu söyledi. Burada, her düþünürün, kendinden önceki birikimi alýp, sentezle yeni sonuçlara ulaþtýðýný kabul etmek gerekiyor.
ABD’nin en kapitalist Baþkaný Ronald Reagan’ýn bir konuþmasýnda Ibni Haldun’u örnek göstermesi, bu vesileyle hatýrlandý. Reagan, vergiler düþürülürse, devletin daha yüksek gelir toplayacaðýný, bu düþünceyi de Ýbni Haldun’un ortaya attýðýný söylemiþti.
Reagan ve Thatcher’ý baþarýya ulaþtýran formül buydu. Þimdi Donald Trump da ayný þeyi yapmaya, vergileri düþürüp ekonomiyi canlandýrmaya çalýþýyor. Gerçi Trump, Ýbni Haldun’un kim olduðunu bilmez... O da ayrý mesele.
Ýbni Haldun’dan Osmanlý’ya geçen bayrak
Ýbni Haldun’un hikayesi, biraz da Osmanlý Devletinin kuruluþ hikayesidir. 1334’te Tunus’ta doðdu. Ailesinin Yemen taraflarýndan geldiði, sonra Emevi Endülüs’e yerleþtiði, Sevilla’da yaþadýðý bilinir. Aile sonra Fas tarafýna geçmiþtir.
Eðitime dalan Ýbni Haldun Kur’an, fýkýh ve edebiyat çalýþýr. 20-32 yaþ arasýnda önde gelen aydýn ve düþünür olarak Tunus ve Fas Sultanlarýyla, Endülüs’te son kalan Emevi yöneticilerle çalýþýr. Granada’nýn baþveziri, en az kendisi kadar deðerli ve ünlü Ýbn El Hatip’tir. Ýkili önce dost, sonra rakip olur. Kýskançlýk, bilgi üzerinedir.
43 yaþýnda, çýðýr açan tarih kitabý Mukkadime’yi yazar. Tarihi, tevatür olmaktan çýkartýp, sistemli ve bilimsel kurguyla anlatýr. Tarihe getirdiði yeni boyutu Batý ancak 300 yýl sonra Vico ile yakalayacaktýr.
1382’de 50 yaþýnda Mýsýr’a gider. Kadýlýk yapar, El Ezher’de ilim yapar. 1400’de Timur Suriyeyi iþgal ettiðinde Mýsýr sultanýnýn Timur’a yolladýðý heyette, Ýbni Haldun da vardýr. Timur Ýbni Haldun’un ününü duymuþtur, hürmet gösterir.
Timur Þam’ý yýkýp yaðmalarken, Ýbni Haldun kýyýda bulduðu bir tekneyle Suriye’den uzaklaþýr. Tekne, Kahire’ye Osmanlý elçisi taþýyan Sultan teknesidir. Ýbni Haldun bu Osmanlý gemisi ile Gazze’ye kadar gider. 1402’de Timur, Yýldýrým Beyazit ile karþýlaþýp Anadolu’yu yakýp yýkacaktýr. Ýbni Haldun 1406’da ölür, Kahire’de defnedilir.
Osmanlý alimleri, erken zamanda Ýbni Haldun’un deðerini anlamýþlar, kitaplarýný çalýþmalarýný izlemiþlerdi
Yavuz Sultan Selim 1517’de Mýsýr’ý fethedip Halifelik kýlýcýný kuþandýktan sonra Istanbul’a dönerken, Mýsýr’ýn önde gelen zanaatkar ve ustalarýný da beraberinde götürdü. Ýbni Haldun ondan 1oo küsur yýl önce, zanaatkar ve imalatçýnýn bir ülkenin refahýný ve gücünü artýracaðýný yazmýþtý. Yavuz da, teoriyi pratiðe dönüþtürmüþtü.
Ýbni Haldun’un bilinen Osmanlýca çevirisi 1730 tarihlidir. Adam Smith’ýn meþhur kitabý Uluslarýn Zenginliði, bundan 46 yýl sonra yayýnlanacaktýr.
Ýslamýn yeniden bayraktarý
Ýbni Haldun, haksýz karalamalar ve saldýrýlar altýndaki Ýslam dünyasýnýn, modern dünyaya karþý moral ve özgüven kaynaðýdýr. Ýbni Haldun gibi yüzyýllarý aþan düþünürler çýkartabilen Müslümanlýðýn, ayný gücü ve potansiyeli sürdürdüðünü, Ýbni Haldun gibi dünyayý kapsayacak derinlikte baþka alimleri de olduðunu, dünyaya hatýrlatmak zorundayýz.
Ýslam dini belki de tarihin hiçbir döneminde bu kadar yoðun saldýrýyla karþýlaþmamýþtý. Dinden çýkmýþ kötülerin azýnlýkta olduðunu anlatamadan, dünyada bütün Müslümanlarýn toptan karalanmasý, suçlanmasý ve kötülenmesi gibi kabul edilemez bir durumla karþý karþýyayýz.
Üstelik sýcak çatýþma, savaþ, terör yine Müslüman ülkelerin topraklarýnda yaþanýyor, Müslümanlara zarar veriyor. Bu ülkeler, insan varlýðýný, doðal kaynaklarýný terör ve savaþ ortamýnda kaybediyor, güçsüzleþiyor. Müslümanlarý neyin ve kimin temsil ettiði konusunda, büyük bir kargaþa ve belirsizlik var.
Müslümanlarýn dünya uygarlýðýna katkýlarýnýn anlaþýlmasý; Ýslam Dünyasýnýn gurur duyduðu bilim adamlarý, düþünürler ve öncülerin dünyada tanýnmasý, artýk her zamankinden daha önemli. Bu konuda kýsýtlý övünmenin ötesinde, bilimsel standartlarda araþtýrma ve raporlarýn üretilmesi ve bu çalýþmalarýn Batýda karþýlýklarýnýn olmasý gerekiyor.
Ýslam uygarlýðýnýn dünyaya yaptýðý ve yapacaðý katkýlarý; bilim, kültür ve sanat yanýnda, Sahih Ýslamýn ne olduðunu anlatma ve sergileme görevi, yine Türkiye’ye düþüyor. Türkiye, Ýslamýn bundan sonra da Dünyaya barýþ, refah ve adalet yolunda yapacaðý olumlu katkýlarý anlatma göreviyle karþý karþýyadýr. Ýslam Dünyasýnýn yönünü bulamayýp kargaþaya düþme riskine karþý çare, yine
Türkiye’dir.
