Esasen ibraname iþten ayrýlan bir iþçinin iþyerinden ve iþverenden alacaklarýnýn tümünü aldýðýný ve iþverenden herhangi bir alacaðýnýn kalmadýðýný gösteren iþçi tarafýndan imzalanmýþ bir belgedir. Ýbraname sadece iþçinin iþverenden ücret alacaðý kalmadýðýný düzenleyen bir metin olmayýp, ayný zamanda fazla mesai, hafta tatili mesaisi, ulusal bayram ve genel tatil çalýþmasý, kýdem tazminatý, ihbar tazminatý, kullanýlmayan izin alacaðý gibi iþçinin iþverenden doðabilecek alacaklarýný da içerir. Ýþçinin iþ iliþkisinden doðan ve iþverenden olan bütün alacaklarýný aldýðýný gösteren bir belgedir.
Piyasada birçok þirket tarafýndan iþçinin alacaklarýný yargýya baþvurarak talep etmesi halinde mahkemeye iþçinin herhangi bir alacaðýnýn kalmadýðýný ispatlamak için ibraname yaygýn olarak kullanýlmaktadýr.
Ceza koþulu ve ibra
4857 sayýlý Ýþ Kanunu, 854 sayýlý Deniz Ýþ Kanunu ve 5953 sayýlý Basýn Ýþ Kanununda ibra sözleþmesine yer verilmemiþtir.
Ancak, 01.07.2012 tarihinde yürürlüðe giren 6098 sayýlý Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesinde “Ceza koþulu ve ibra” baþlýðý altýnda düzenlenmiþtir.
Ýþçinin iþverenden alacaðýna iliþkin ibranamelerin geçerli olabilmesi;
- Ýbra sözleþmesinin yazýlý olmasý,
- Ýbra tarihi itibarýyla sözleþmenin sona ermesinden baþlayarak en az bir aylýk sürenin geçmiþ bulunmasý,
- Ýbra konusu alacaðýn türünün ve miktarýnýn açýkça belirtilmesi,
- Ödemenin hak tutarýna nazaran noksansýz ve banka aracýlýðýyla yapýlmasý gerekmektedir.
Bu unsurlarý taþýmayan ibra sözleþmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.
Hakkýn gerçek tutarda ödendiðini ihtiva etmeyen ibra sözleþmeleri veya ibra beyanýný muhtevi diðer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sýnýrlý olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracýlýðýyla yapýlmýþ olmasý zorunludur.
Ýkinci ve üçüncü fýkra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile iþçinin diðer yakýnlarýnýn isteyebilecekleri dâhil, hizmet sözleþmesinden doðan bütün tazminat alacaklarýna da uygulanýr.” hükmü bulunmaktadýr.
6098 sayýlý Borçlar Kanunu’nun 420. maddesinde iþ sözleþmesinin sona ermesinden bir ay içinde yapýlan sözleþmelere geçerlilik tanýnmayacaðý bildirilmiþtir. Yine, alacaðýn bir kýsmýnýn ödenmesi þartýna baðlý ibra sözleþmeleri (ivazlý ibra) ancak ödemenin banka kanalýyla yapýlmýþ olmasý halinde geçerli sayýlmýþtýr.
Bir aylýk bekleme süresi
Ýþ sözleþmesi her ne þekilde sona ererse ersin (geçerli neden, haklý neden, istifa, evlilik, emeklilik vb.) ibraname düzenlenmesi için feshi izleyen bir aylýk sürenin beklenmesi gerekir.
Bir aylýk bekleme süresinde, iþçinin fesih ile muaccel hale gelen kýdem tazminatý, ihbar tazminatý ve izin ücreti gibi haklarýnýn ödeme tarihi bir ay süreyle ertelenmiþ deðildir. Ýþ sözleþmesinin fesih tarihinde muaccel hale gelen iþçilik alacaklarýnýn ödenmesi gerekir.
Borçlar kanununda belirtilen unsurlarý taþýmayan ibra sözleþmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüz ve geçersiz sayýlacaktýr. Özellikle iþe baþlarken alýnan peþin ibranamenin hiçbir geçerliliði yoktur.
Yine, ibra sözleþmesi yapýlýrken taraflardan birinin esaslý hataya düþmesi, diðer tarafýn veya üçüncü þahsýn hile ya da korkutmasýyla karþýlaþmasý halinde ibra iradesine deðer verilemez. Ayrýca, hizmet sözleþmelerine sadece iþçi aleyhine konulan ceza koþulu da geçersizdir.
Sonuç olarak görüleceði üzere, ibraname almanýn günümüzde bir önemi kalmamýþtýr. Çalýþandan ibraname alýnmýþ olsa dahi yargý yoluna baþvurmasý mümkündür.
