Ýþçinin iþten ayrýlmasý durumunda, hak ve alacaklarýný aldýðýna, herhangi bir alacaðýnýn bulunmadýðýna iliþkin belge düzenlenmektedir. Bu belgeye ibraname adý verilmektedir.
Diðer bir ifadeyle ibraname, iþten ayrýlan iþçinin iþyerindeki alacaklarýnýn tümünü aldýðýný ve iþverenden herhangi bir hak ve alacaðýnýn kalmadýðýný gösteren, iþçi tarafýndan imzalanmýþ bir belgedir.
4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nda, ibranameye iliþkin bir hüküm bulunmamaktadýr.
Buna karþýnda 6098 sayýlý Türk Borçlar Kanunu'nda ibranameye iliþkin düzenlemeler yer almaktadýr.
Ýþçi iþe girdiðinde, iþ iliþkisi devam ederken ya da iþ sözleþmesinin sona ermesinden sonra bir aylýk süre dolmadan alýnan ibranamelerin bir hükmü bulunmamaktadýr.
6098 sayýlý Türk Borçlar Kanunu'nun "Ceza koþulu ve ibra" baþlýklý 420'nci maddesinde, ibranameye iliþkin hükümler yer almaktadýr:
"Ýþçinin iþverenden alacaðýna iliþkin ibra sözleþmesinin yazýlý olmasý, ibra tarihi itibarýyla sözleþmenin sona ermesinden baþlayarak en az bir aylýk sürenin geçmiþ bulunmasý, ibra konusu alacaðýn türünün ve miktarýnýn açýkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarýna nazaran noksansýz ve banka aracýlýðýyla yapýlmasý þarttýr. Bu unsurlarý taþýmayan ibra sözleþmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.
Hakkýn gerçek tutarda ödendiðini ihtiva etmeyen ibra sözleþmeleri veya ibra beyanýný muhtevi diðer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sýnýrlý olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracýlýðýyla yapýlmýþ olmasý zorunludur."
Hükümler incelendiðinde iþ sözleþmesinin sona ermesinden itibaren bir ay sonra imza altýna alýnan ibranameler geçerlidir. Ek olarak ibranamede yazýlý tutarýn banka aracýlýðýyla yapýlmasý bir zorunluluktur.
Ýþ sözleþmesinin hangi nedenle sona erdiðine bakýlmadan (geçerli neden, haklý neden, istifa, evlilik, emeklilik vb.) ibraname düzenlenebilir.
Ýbraname de yazýlý tutarýn iþçiye banka aracýlýðýyla yapýlmasý, yapýlan ödemelerin ispatlanmasýný da kolaylaþtýracaktýr.
Bu baðlamda bir ibranamenin geçerli olabilmesi þu þartlarýn birlikte yerine getirilmiþ olmasý bir zorunluluktur:
1. Ýbranamenin yazýlý olmasý,
2. Ýþ sözleþmesinin sona ermesinden bir ay sonra imzalanmasý,
3. Alacaðýn türünün ve miktarýnýn açýk ve detaylý biçimde belirtilmesi,
4. Yazýlý alacaklarýn eksiksiz biçimde yapýlmasý,
5. Tüm ödemelerin banka aracýlýðýyla yapýlmasý.
Ýbraname düzenlenmesi bir zorunluluk olmamasýna karþýn, iþ iliþkisinin bittiði durumlarda alacaklara dair uyuþmazlýklarýn gündeme gelmesi halinde kanýt yükümlülüðü açýsýndan önem arz etmektedir. Ancak iþveren tarafýndan iþçiye zorla ibraname imzalatýlmasý hiçbir durumda uygun deðildir.
Ýþçi ve iþverenin karþýlýklý anlaþarak ibraname düzenlemesi halinde, imza altýna alýnan ibranamenin, iþçinin özlük dosyasýnda saklanmasý iþverenin kanýt yükümlülüðü açýsýndan gereklidir.
