21 Aðustos trajedisinden sonra Amerika’nýn gösterdiði ilk tepki bölge ülkeleri ve Suriye muhalefet unsurlarý arasýnda sorunun çok yakýnda çözüleceði beklentisine yol açtý. Amerika’nýn kimyasal silah kullanmasýný gerekçe gösterip Suriye’ye müdahale edeceði, niyet devirmek olmasa bile, zaten zor durumda olan rejimin cezalandýrma operasyonuyla düþebileceði zannedildi.
Ama müdahale için umut baðlanan Amerika önce zaman kazanmak için topu taca attý, Kongre’nin onayý almaya niyetlendi, arkasýnda da Dýþiþleri Bakaný’nýn belki de gerçekten dikkatsizce yaptýðý bir açýklamanýn ertesinde, soruna Rusya’nýn siyasi bir çözüm bulmasýna yardýmcý oldu. Kerry ile Lavrov Cenevre’de buluþup uzun uzun konuþtu ve Suriye’nin kimyasal silahlardan arýndýrýlmasý üstünde anlaþtý.
***
Bazýlarýna göre iyi de oldu. Ne de olsa bundan sonra Esad yönetimi muhaliflerini sadece konvansiyonel silahlarla öldürecek. BM’nin beþ daimi üyesi de Suriye kimyasal silahlar konusundaki yükümlülüklerini tamamlayana kadar olan bitene ses çýkartmayacak.
Eðer rejim bir hata yaparsa yükümlülüklerini yerine getirmezse, diyelim ki uzmanlarý kandýrmaya kalkarsa, o zaman ya Güvenlik Konseyi’nin alacaðý bir kararla ya da Amerika’nýn tek taraflý tasarrufuyla cezalandýrýlacak.
Yok hata yapmazsa, ki bana kalýrsa yapmayacak, 21 Aðustos’ta halkýna karþý kimyasal silah kullanmýþ olmaktan dolayý mükafatlandýrýlacak. Kendisine karþý uygulanan tek müeyyide BM raporlarý ve Genel Sekreter açýklamalarýyla ayýplanmasý olacak.
Çok çok büyük bir olasýlýkla da rejimin ateþkes çaðrýsý desteklenecek, bunun kimyasal silahlarýn yok edilmesi ve denetlenmesi için gerekli olduðu söylenecek. Ama görünen o ki rejim deðiþikliði bir süre daha askýda kalacak. Ateþkesin saðlanamamasý durumundaysa sorumluluk muhalefet mozaiðine yüklenecek.
Suriye Ulusal Koalisyonu yetkilileri Reuters haber ajansýna verdikleri mülakatlardaki gibi Kerry-Lavrov uzlaþmasýnýn suratlarýna vurulmuþ bir tokat olduðunu söyleyecekler. Kendilerine bilgi verilmediði için yakýnacaklar. Cenevre’ye gitmek için hiç olmasa Annan’ýn zamanýnda önerdiði koþullarýn yerine getirilmesini isteyecekler.
Ama sonuç deðiþmeyecek. Büyük devletler bir kez kararýný verdi. Kimyasal silahlar daha önemli dedi. Kendi aralarýnda uzlaþmanýn tadýna vardý. Yakýnarak dünya dengelerini deðiþtirmek imkansýza yakýn. Çok yakýnýrlarsa Suriyeliler þimdi aldýklarý askeri ve ekonomik desteði de alamazlar.
Bundan sonra yapýlmasý gereken gerçekleri kabul edip diplomasi masasýnda maksimumu kazanmak için çalýþmak. Açýkça belli ki Amerika Suriye Ulusal Koalisyonuna yeterince güvenmiyor, Esad yönetimi devrilirse yerine kimin geçeceðini kestiremiyor.
Amerika Irak’ta, Libya’da yapýlan hatalardan dersler çýkartmýþ, rejimin çökmesi halinde kaos çýkacaðýndan endiþe ediyor. Mesele sadece Ýsrail’in güvenliði de deðil. Bizim güvenliðimiz de tehdit altýnda. El Kaide baðlantýlý örgütle (ISIS/El Nusra) Özgür Suriye Ordusu arasýnda çýkan çatýþmayý ve sonuçlarýný çok iyi düþünmemiz gerekiyor.
***
Çünkü Obama bariz bir þekilde Suriye sorununa müdahil olmaktan kaçýnýyor. Þimdi gerekçesi de var. Çok mecbur kalmazsa Akdeniz’de konuþlandýrdýðý gemilerini de kullanmayacak. Ayrýca Ýran ile uzlaþma imkaný ufukta belirmiþken onun desteðine sahip bir rejimi yýkmak istemeyecek.
Evet, ibre bir kez daha döndü, kimyasal silah kullanýmý Esad rejimini zayýflatacaðýna güçlendirdi. Esad ve Rusya müthiþ bir manevra yapýp sorunun tanýmýný deðiþtirdi. Þimdi bu yeni gerçekliði iyi deðerlendirmek, sunduðu imkanlarý araþtýrmak zamaný. Yakýnarak bir yere varamayýz.
