Çatýþmasýzlýk bölgesi Ýdlib’de çatýþmalarýn bitirilmesi için çaðrýlar yapýlýyor. ABD ve Avrupa ülkelerinin çaðrýlarýnda, Esad’ýn kitle imha silahlarý kullanmamasý konusu öne çýkýyor. Bu durumda konvansiyonel silahlarýn kullanýlmasýna göz yumulabileceði sonucu çýkýyor.
Türkiye ve yine bazý Avrupa ülkeleri, çatýþmalarýn tümüyle durdurulmasý ve radikal silahlý gruplarýn bölgeden çýkmalarý için müzakerelere þans tanýnmasýný talep ediyor.
Bi çok baþka devlet ise sessiz. Sadece yeni göç dalgasý kendi topraklarýna ulaþmasýn diye önlemler alýyorlar. Bu önlemler de genel olarak sýnýrlarýn duvarlarýný yükseltmek þeklinde oluyor.
Ýdlib’deki çatýþmasýzlýðýn üç garantöründen ikisi ise, çatýþmalarýn devam etmesi yönünde açýklamalar yapýyorlar. Çatýþmalarýn durdurulmasý için çaðýrý yapanlarýn temel gerekçesi, insani nedenler. Diðer bir ifadeyle sivillerin öldürülmesi ve göçe zorlanmalarýnýn önüne geçilmesi için çaðýrýda bulunuluyor.
Suriye ya da Ortadoðu’nun herhangi bir yerinde sivillerin ölümünden kimsenin uykularý kaçmýyor aslýnda. Saddam, Mübarek ve Esad kendi yurttaþlarýný öldürdüler ve ölenlerin alt kimlikleri suskunluklarýn nedeni oldu. Buradaki esas mesele, öldürenin iktidarda kalmasýnýn istenip istenmediði ile ilgili. Diðer bir ifadeyle Ýdlib meselesi Esad rejiminin tüm ülkede iktidarýný pekiþtirmesi ve dini-etnik gruplardan hangisiyle isterse onunla görüþerek devleti yeniden inþa etmesi.
ABD ve bazý AB devletlerinin kimyasal silah kullanýlmasýný kýrmýzý çizgi olarak açýklamalarýnýn nedeni ise, kendi etki alanlarýndaki örgütlerin Esad denetimine geçecek olmasý. Koþullar farklý olsaydý, bu ülkeler Esad ile doðrudan iliþki kurar ve yine bölgedeki beklentilerine uygun politikalar geliþtirebilirlerdi.
Ancak bugün önlerinde Rusya engeli bulunuyor.
En önemli sorun, Ýdlib’e yönelik çaðýrýlarýn muhatabýnýn bulunmamasýyla ilgili. Hemen her devlet, Esad rejimine sesleniyor. Oysa askeri operasyonlarýn kumandaný Suriye deðil, Rusya. Hemen her devlet, bir taraftan da yüzünü BM’ye çeviriyor; Rusya orada da veto hakkýna sahip. Dolaysýyla çaðrýlarýn bir kýsmý boþluða gidiyor, bir kýsmý ise dolaylý yoldan Rusya’ya yapýlýyor.
Rusya, “çatýþmalar dursun, insanlar ölüyor” uyarýlarýyla politika deðiþtiren bir ülke deðil. Terörle mücadele ettiði gerekçesini kullanýyor, týpký Afganistan ve Irak’ta ABD ve koalisyon güçlerinin yaptýðý gibi. Dolayýsýyla kimsenin fazla aðzýný açacak durumu yok.
Ayrýca, Rusya terörle nasýl mücadele ettiðini daha önce defalarca göstermiþ bir ülke. 2002’de Moskova Tiyatrosu baskýnýnda 50 teröristle birlikte 117 sivil, 2004’teki Beslan olayýnda da teröristlerle birlikte çoðu çocuk 331 kiþi öldürülmüþtü. Bu, Rusya’nýn bir grup teröristi bertaraf etmek için herkesi öldürmekten çekinmediðini ortaya koymuþtu.
Ýdlib çýðlýðý, doðrudan Rusya’nýn duymasý gereken bir çaðrý. Rusya’yý durdurmak ise tek tek devletlerin baþarabileceði bir þey deðil. Dolayýsýyla bu noktada yapýlabilecekler sýnýrlý. En makul olaný, Rusya’yý siyaseten geri adým atmaya zorlamayacak, ama silahý býrakmasýný saðlayacak müzakerelere davet etmek olabilir. Müzakereyi ise Rusya gücünü dengeleyebilecek güçler yapabilir. Bu durumda ABD’ye düþen tehditler savurmak deðil, çoðulcu diplomasi masasýný teþvik etmek.
Ýstesek de istemesek de, müzakere olmadýðýnda Türkiye’nin güney komþusu adeta Rusya olacak ve Rusya kimseyle müzakere etme ihtiyacý duymayacak hale gelecek. Türkiye’nin çýðlýklarý hem insanlýk adýna hem de olasý riskler için dünyayý göreve çaðýrmak için.
