Ýdlib'in çatýþmasýzlýk bölgesi ilan edilmesi Astana sürecinin iþletilmesinin de en önemli ayaðýný oluþturuyordu. Ve bu sayede yaklaþýk bir senedir Ýdlib siviller ve ýlýmlý muhalefet için nefes alma yeri olabildi.
Ýdlib'i Heyet Tahrir Þam'dan (HTÞ) arýndýrmak da Astana sürecinin hedeflerinden biriydi. Suriye'deki sivillerin ve muhalif unsurlarýn mal-can güvenliði ve çatýþmasýzlýðýn riske girmemesi açýsýndan da bu önemliydi.
Türkiye bu konunun önemle üzerinde durdu ve bu zaman zarfýnda HTÞ'nin tasfiyesi ve yüzer gezer gruplarýn HTÞ'ye kaymamasý için büyük gayret sarf etti. Zira Suriye'de sivil kayýplara yol açan her çatýþma, yerel silahlý unsurlarýn savaþma kabiliyeti daha yüksek ama terör örgütü olarak adlandýrýlan yapýlara meyletmesine yol açýyordu.
DEAÞ'ýn güçlenmesi ve insan kaynaðý edinmesine yol açan sebeplerden biri de buydu. Çatýþmasýzlýðýn devamý bu yüzden de çok önemliydi ve Türkiye bunun Ýdlib'de statüko haline gelmesini terörü tasfiye etmenin bir aracý olarak gördü.
Fakat Rusya, Astana süreci içinde Ýdlib'i bombalamaktan çekinmedi. Týpký 2017 Eylül'ünde olduðu gibi bu Eylül itibariyle de Ýdlib'i bombalamaya baþladý. Erdoðan'ýn Ýdlib'i merkeze koyarak Suriye'de çatýþmasýzlýðý statüko haline getirme çabasý son Ýblib Mutabakatýyla önemli bir aþamaya ulaþtý.
Ýran'ýn taraflardan habersiz biçimde canlý yayýnladýðý Tahran zirvesi sýrasýnda da Rusya bombalamaya devam etti. Muhtemeldir ki Putin ve Erdoðan'ýn canlý yayýnda Ýdlib üzerinde tartýþmasýný murad eden Ýran, Ýdlib Mutabakatý'nýn imza edildiði Soçi'deki zirveye davet edilmedi. Tahran Zirvesinin canlý yayýnlanmasý vesilesiyle de aslýnda iyi bir þey oldu, tüm dünya bir kez daha Türkiye'nin Suriye konusunda en temel prensibinin ve çabasýnýn kaný durdurmak, ateþkesi saðlamak olduðunu gördü.
***
Soçi'de imzalanan 10 maddelik Ýdlib Mutabakatý, diðer bölgelerdeki çatýþmayý sonlandýrma usullerinden farklýlýk arzediyor. Bir kere sivillerin deðil aðýr silahlý unsurlarýn tahliyesinin öngörülmesi bir ilk. Bu sayede yeni bir göç dalgasýna oluþmayacak, dolayýsýyla Ýdlib'i demografik bir deðiþikliðe açýk hale getirmeyecek bir anlaþma.
Özellikle PYD ve Rejim'in bugüne kadar en çok yaptýðý þey demografik yapýyý kendi lehlerine deðiþtirmekti, malum. Sivillerin güvenliðini hiçe sayarak yapýlan bombalamalar, Suriye'de 15 milyon insanýn yer deðiþtirmesine bunlarýn 6-7 milyonun ise ülkelerinin dýþýnda mülteci durumuna düþmesine sebep oldu. PYD kedine alan parsellerken, Rejim de ne kadar çok Sünni'yi katledersem o kadar iyi dedi.
Ýdlib Mutabakatý'nýn en erken sonuçlarýndan biri ise Fransa ve ABD'nin, Rus bombalamasý baþladýðýndan beri devam eden "Karþýlýk veririz" tehditlerini mazeretsiz býrakmasý.
***
Türkiye için Fýrat'ýn doðusuyla ilgili tehdit algýsý devam ediyor. ABD'li yetkililerin "Münbiç'te çok az YPG'li kaldý, Türkiye ile ortak devriyeye baþlayacaðýz" açýklamalarý gelse de Türkiye, henüz bunlarý ciddiye alýnýr þeyler olarak görmüyor. Ama Ýdlib'de varýlan mutabakat Türkiye'nin Fýrat'ýn doðusunda da elini güçlendirecek, buna þüphe yok.
***
Ayrýca Ýdlib Mutabakatý sadece akan kanýn durmasýný saðlayan bir ateþkes olma özelliði taþýmýyor, Cumhurbaþkaný Erdoðan'ýn ifadesiyle "Suriye'de barýþý doðru atýlmýþ bir adým" olma özelliði de taþýyor.
Terör örgütlerinin dahil edildiði vekalet savaþýnda artýk asýllarýn sahaya indiði düþünülürse, ateþkesin saðlanamamasý taraflarýn doðrudan karþý karþýya gelme riskini de artýrýyor. Buna yedi senelik yorgunluðu da katarsak Ýblib Mutabakatý'nýn siyasi çözüm için yol açýcý olabileceðini söyleyebiliriz.
