Ýhbar tazminatý, iþçi ve iþveren arasýnda yaþanan anlaþmazlýk konularýndan birisidir. Ýhbar tazminatý niteliði itibariyle iþçi ve iþverenin fesih nedeniyle doðacak sorunlarýný çözme amacý taþýmaktadýr. Diðer bir deyiþle hem iþçinin hem de iþverenin iþ sözleþmesinin feshinden dolayý zor durumda kalmamasý için taraflara süre tanýnmasýna yöneliktir.
Ýþ sözleþmesiyle iþçi ve iþverene karþýlýklý borç iliþkisi getirilmekte; iþçi ve iþveren iliþkisinin sürekli olmasý beklenmektedir.
Ancak bazen iþveren ve iþçiler kimi sorunlar yaþayabilir. Çalýþanýn tüm iþ hayatýnýn ayný yerde ve ayný iþverende geçmesi ender görülen bir durumdur. Dolayýsýyla hem iþçi birçok farklý yerde çalýþabilmekte hem de iþveren birçok farklý iþçiyi çalýþtýrabilmektedir.
Ýþçi ve iþveren arasýnda, iþ sözleþmesinin çeþitli nedenlerle sona erdirilmesi mümkündür. Ýþ sözleþmesi, iþçi veya iþverenin tek taraflý bir irade beyaný ile sona erdirilebileceði gibi, haklý bir neden olmasý durumunda da taraflarca derhal fesih yapýlabilecektir.
Ýþçinin istifa, baþka bir iþ bulma, çalýþmaya ara verme gibi çeþitli nedenlerle iþten ayrýlmasý durumunda ihbar sürelerine uygun olarak iþverenin yeni iþçi bulabilmesine fýrsat tanýyacak þekilde süre vermesi gerekmektedir. Öte yandan iþveren iþçisini iþten çýkarýrken, yeni iþ bulabilmesini saðlamak amacýyla ihbar süresine uygun olarak fesih kararýný önceden haber vermelidir. Ayný zamanda ihbar süresi içerisinde yeni iþ arama izni de verilmesi gerekir.
Ýþveren veya iþçinin, iþ sözleþmesini feshetmek istemeleri halinde karþý tarafa bildirim süresi (önel) vermesi gerekmektedir. Fesih bildiriminde bulunduðu halde karþý tarafa önel tanýmamak ya da eksik tanýmak veya bildirim koþuluna uymamak tazminatý gerektirir. Bu hüküm iþvereni olduðu kadar iþçiyi de taraf olarak kabul etmektedir.
Diðer bir deyiþle, taraflar öngörülen bildirim sürelerine ve usule uymaksýzýn hizmet akdini feshederse diðer tarafa bir tazminat ödemekle yükümlü olacaktýr. Bu tazminata ihbar tazminatý denilmektedir.
Ýþ Kanunu’nun 17. maddesine göre fesih bildirimi üzerine;
Bu süreler asgari olup bireysel iþ sözleþmesiyle veya Toplu Ýþ Sözleþmesiyle ihbar süreleri artýrýlabilecektir.
Ýhbar tazminatý, bildirim koþullarýna uymayan tarafýn ödemekle yükümlü olduðu bir tazminat olup, ödenmesi ancak süresi belirli olmayan sürekli hizmet akitlerinin feshedilmesi halinde söz konusudur.
Ýþverenin fesih bildirimine uymamasý halinde ihbar tazminatý ödeme yükümlülüðü olduðu gibi iþçinin de ihbar sürelerine uymamasý halinde ihbar tazminatý ödemek zorunda kalýr. Ýþçinin ihbar süresini vermeksizin iþ sözleþmesini sona erdirmesi durumunda, iþverenler ihbar tazminatý alacaklarý için iþçinin ücret vb. alacaklarýný bloke ya da takas da edemezler. Ancak iþveren ihbar tazminatý alacaðý için dava açma yoluna gidebilir.
