Küresel ekonomide herkes kendi derdine düþmüþ durumda. Her kaptan kendi gemisini kurtarmaya çalýþýyor. Merkez Bankasý FED, ABD’yi kurtarma derdinde. FED’in küresel ekonominin gidiþatýna dair bakýþý muhtemelen var, ancak bu bilgiyi dýþarýsý ile paylaþmýyor. FED politikalarýnýn küresel etkilerini inceleyen bir birim belki vardýr ama öncelikleri ABD. FED karar alýrken ‘Bu adým dünyada nasýl etki yapar’ diye bakmýyor, ‘ABD içinde nasýl etki yapar’ diye bakýyor.
Her durumda FED aylýk alýmlarý aþamalý azaltýrken bunun ABD içinde gerilimi ve faizi yükseltmemesini amaçlýyor. ABD içinde FED faizi yükseltmeden piyasa kendiliðinden tahvil faizini yükseltirse, FED’in oyun planý bozulur. O yüzden FED iç piyasayý ürkütmemeyi amaçlýyor. Bu durumda FED önümüzdeki aylarda kimseyi ürkütmezse, ABD faizi zýplamazsa, ABD içinde istikrar kurulmuþ olacak. Þimdilik beklentiler, iyimser senaryo yönünde. ABD ‘nin istikrar kazanmasý, dünyaya olumlu yansýyacaktýr.
FED’in oyun planýnda iki unsur var: Ýstihdam yükselmeli ve az enflasyon olmalý ki, ABD ekonomisi büyüsün. Ancak ABD’de enflasyon düþük ve fazlaca düþük. Bu durumda enflasyonun tam tersi olan deflasyon riski baþlýyor. Deflasyon ihtimalinden söz eden FED Baþkanlarý var. Doðrudan ‘Deflasyon’ demek istemeyenler ‘Anlaþýlmaz nedenlerle enflasyon fazla düþük’ diyorlar. FED kendi ekonomisindeki arýzayý teþhis ve tedavide zorlanýyor.
Enflasyon, fiyatlarýn ekonomiyi zorlayacak ve dengeleri bozacak biçimde yükselmesi ise, deflasyon tam tersi: Fiyatlar düþüyor... Sürekli indirim! Raftaki malýn fiyatý sürekli ucuzluyor... Maðazalar mal satmýyor, raftaki mallarýn etiketini düþürmekle uðraþýyor... Bu durum ilk bakýþta tüketici için ideal bir durum gibi gelse de, ekonomi için ölüm fermaný. Bir malýn fiyatý sürekli ucuzlayýnca, tüketici o ürünü almýyor, fiyatýn daha da ucuzlamasýný bekliyor... Bu bekleme sürecinde ekonomiye giriþ olmuyor. Mal rafta bekliyor. Ama tüketici o kadar çok bekliyor ve ürün fiyatý o kadar düþüyor ki, üretici firma yeni parti malý o fiyattan üretemiyor. Talep yok, kâr yok, üretim duruyor. Üretim durunca iþçi çýkartýlýyor, þirket zora giriyor, genel sarmal baþlýyor, ardýndan da ekonomi duruyor. Tüketicinin ucuzluk beklentisini abartýp harcamasýný ertelemesi, ekonomiyi durduracak bir dert.
Bu ortamda deflasyon, günümüzün canavarý olarak sahne alýyor. IMF Baþkaný Bayan Lagarde önceki gün 2014 küresel deðerlendirmesinde genel durumun iyiye gittiðini, ancak dünyada deflasyon riski olduðunu þöyle anlattý:
-Geliþmiþ ekonomilerde olumlu gidiþatýn önünde önemli riskler var
-Enflasyon çoðu merkez bankasýnýn hedefinin altýnda
-Bu durumda, giderek artan bir deflasyon riski görüyoruz
-Deflasyon dünya ekonomik toparlanmasý için felaket olur
-Enflasyon þiþedeki cin ise, Deflasyon da tek gözlü iki baþlý canavardýr ve bu canavarla kararlý biçimde savaþýlmalýdýr.
FED’in deflasyondan ürktüðünü biliyoruz. Euro bölgesinde deflasyon riski daha fazla, ancak açýkta pek konuþulmuyor. Bayan Lagarde Japonya örneðini verdi. Japonya 20 yýldýr deflasyonla birlikte yaþýyor. Ve demek önemli bütün merkezlerde ikibaþlý canavarýn korkusu var.
Bayan Lagarde 2014’te geliþen ülkelerin durumuna deðinirken, bu ülkelere reçete verdi: Ýniþ-çýkýþta dümeni direksiyonu iyi tutmak ve güçlü kalmak... Bu ülkelerde ekonomik büyümenin yavaþladýðýný söyledi ve yavaþ büyümenin getireceði iniþ çýkýþýn-sallantýnýn dikkatle idaresinin önemini vurguladu. Reçetenin devamý þöyle:
-Geliþen Ülkelerde hükümetler, varlýk balonlarý ve borç artýþý gibi finansal aþýrýlýklara duyarlý olmalý
-Kredi akýþýnýn daha iyi yönetilmesi için mali sektör güçlü kurallara baðlanmalý ve bu kurallar uygulanmalý
-Ülkeler büyüme potansiyellerini artýracak yapýsal reformlarý yapmalý. Örneðin altyapýda kýsýtlamalar ve mevzuat engelleri kalkmalý.
Bayan Lagarde’ýn bu söylediklerini IMF çoktandýr söylüyor. Ancak ‘Büyüme Reçetesi’ yine altyapý yatýrýmlarý, bankalar ve kredi üçlüsüne dayanýyor. Yani çok yaratýcý deðil, yeni deðil. Çare ayný.
Bayan Lagarde, Merkez Bankalarýnýn kendi piyasalarýný likiditeye boðmasý sonucu Geliþmiþ ve Geliþen ülkeler arasýnda ‘Kur Savaþlarý’ çýkmayacaðýný da söyledi. ‘Kurlar ekonomilerin temel göstergeleriyle daha uyumlu hale gelecek’ dedi. ‘Kur savaþý çýkacak’ demesi beklenemezdi. Anlaþýlan 2014 için ‘Ýþler düzeliyor’ denirken, bir yandan da iki riske bakýlacak: Deflasyon var mý, Kur Savaþý kopar mý? Ve bu iki durum zaten birbiriyle baðlantýlý. Dünya için ya enflasyon-ya deflasyon seçeneði ile 40 katýr mý-40 satýr mý seçeneði ayný. twitter.com/selimatalayny
