Bir Rus savaþ uçaðý, Ýsrail’in hava saldýrýsý düzenlediði sýrada Suriye’deki S-200 savunma sistemi tarafýndan düþürüldü. Ýddiaya göre Ýsrail Rus uçaðýný Suriye savunma sistemiyle kendi savaþ uçaðý arasýna kalkan yapmýþtý. Rusya, Ýsrail düþürmedi, ancak Suriye tarafýndan düþürülmesini saðlayacak bir taktik uyguladý dedi. Ardýndan Ýsrail’e nota verdi. Ýsrail ise üzüntülerini bildirdi ve sorumluluðun Esad yönetimi ile Hizbullah ve Ýran’da olduðunu açýkladý.
Gerçeði açýklamalardan çýkarmak zor... Zira, Suriye rejimi Rusya’ya yönelik böyle bir iþ yapmýþ ve suçu Ýsrail’e atmak istemiþ de olabilir, tam tersine olaylar Rusya’nýn dediði gibi de geliþmiþ olabilir.
Uçak krizinin Soçi’deki Erdoðan-Putin görüþmesine denk gelmesi, hem Esad’ýn hem de Ýsrail’in bir Rus uçaðýný vurmasý için yeterli neden yarattýðý anlaþýlýyor. Zira Ýsrail, ABD ile birlikte tasarladýðý özerk alanlarýn Rusya denetimine geçeceðini öngörmüþ; Suriye ise, Rus-Türk ittifakýyla istemediði kesimlerle görüþmek zorunda býrakýlmasýna tepki göstermiþ olabilir. Diðer bir ifadeyle Ýsrail, ABD ile kurulan stratejinin, Suriye de Rusya ile kurulan stratejinin bozulmasýna tepki vermiþ olabilirler.
Ýsrail ve Suriye’nin farklý nedenlerle Rusya gerilimi yaþadýklarý açýk… Suriye rejimi, tüm geleceðini sadece Rusya’ya baðlamak; Ýsrail de Rusya’yý tümüyle karþýsýna almak istemiyor. Rusya ise Suriye’nin kaderinin kendisine raðmen çizilmesine karþý, ama ayný oranda Ýsrail’i düþman ilan etmekten yana da deðil. Zira Ýsrail’i düþman ilan ettiðinde, Doðu Akdeniz’deki üslerinden hareket etme imkaný sýnýrlanýr ve Ýsrail “kazanýlmasý zor ülke” olur. Kýsacasý Rusya, Ýsrail’in bütünüyle ABD’ye yapýþmasýna yol açan ülke olmak istemiyor; ama belki bunu Esad istiyordur.
Ýsrail’in Rusya ile iliþkilerini düþmanlýk düzeyine getirmeyi istememesinin en önemli nedeni, Rusya’nýn o bölgede zaten var olmasý. Üstelik Rus varlýðýnýn gerileyeceðine dair herhangi bir iþaret de yok. Ayrýca, Ýsrail sadece Ortadoðu’da güç, dünyada prestij kaybeden ABD ile iþbirliði yapan, baþkalarýyla yapmayan ülke durumuna da düþmek istemiyor.
Rusya’nýn Ýsrail’in bu tutumuna hiç itirazý yok, dolayýsýyla “uçak krizinin” hayýrlara vesile olacaðýný hesaplýyor olabilir.
Ýsrail, Rusya’nýn bu ikinci “uçak krizi” öncesinde Suriye’nin Lazkiye bölgesini vuruyordu. Lazkiye, Suriye’nin en önemli liman kenti ve Nusayrilerin bir anlamda baþkenti. Bu bölgeye ve diðer birçok yere saldýrý düzenlenirken Rusya’nýn büyük bir tepki göstermediðinin de altýný çizmek gerekiyor.
Rusya’dan yapýlan açýklamalarda dikkat çekici bir nokta var. Açýklama, Ýsrail bölgede operasyon yapacaðýný bildirmemiþti þeklinde. Demek ki daha öncekileri bildiriyordu. Demek ki aralarýnda zýmni bir uzlaþý konusu bulunuyor.
Lazkiye’de Esad’ýn “merkezi”nin haritalarýný yayýnlayan Ýsrail, aslýnda bu operasyonu önceden dünya kamuoyuna duyurmuþtu. Ayrýca uçak krizi yoluyla, Suriye savunma sisteminin Rus uçaklarýný bile “dost” kategorisinde görmediði ispatlanmýþ oldu. S-200 sistemi belki de sadece Ýran uçaklarýný “dost” görüyordur.
Rusya-Ýsrail krizinin ne tür siyasi pazarlýklarla çözüleceðini tahmin etmek kolay deðil. Ancak müzakerelerin merkezinde Esad’ýn, ABD’nin ya da özerk bölgelerin deðil, Ýran’ýn olduðunu düþünmek mümkün.
Uluslararasý iliþkilerde “seni koruyandan kork” diye bir söz vardýr. Ýran da Ýsrail de koruyucularýndan korkmuþ olmalýlar. Öyle ise bu Türkiye için çok iyi haber demektir.
