Siyasetin bilimini yapmaya çalýþanlarýn karþýlaþtýðý en büyük zorluk kendi alanlarý konusunda herkesin bir fikri olmasýdýr. Siyasete anlam yüklenmesi -ister içe ister dýþa dönük olsun- gündelik olarak gözlemlenen, insanlarýn inanç ya da ahlak anlayýþlarýyla kolayca yorumlayabildikleri bir alan olduðu için kolaydýr.
Kimse ütüsü bozulunca tamir etmeye kalkmaz. Ama bir yerde bir týkanýklýk olunca, Türkiye ile baþka bir ülke arasýnda en ufak bir gerginlik çýkýnca herkes eline tornavidasýný alýp siyaseti tamir etmeye kalkar. Siyasete en yakýn olan ve aslýnda iç içe geçmiþ olan iktisat bile siyaset kadar talihsiz deðildir.
Ýktisat alanýnýn uzmanlarý hemen her zaman daha çok saygý görür ve o alanda bilgi sahibi olanlara gerçek bir uzman gözüyle bakýlýr. Ama siyaset bilimcinin ya da diplomatýn, hatta zaman zaman bakanýnýn bile fikrine gerek duyulmaz.
***
Devletler karar verirken kurmuþ olduklarý koca bir uzmanlýk örgütüne, yani dýþiþleri bakanlýklarýna her zaman danýþmazlar. Bu yüzden de hata yaparlar. Tepkiyle karþýlaþýrlar, krizlere ve bazen de savaþlara sürüklenirler. Ýnanç ve ahlak anlayýþlarýna dayanarak verdikleri kararlar sorun çýkartýr.
Oysa dýþ politika da iktisat gibi, mühendislik gibi uzmanlýk gerektiren bir alandýr. Tarihi, teorisi ve felsefesi vardýr. Gündelik algýlarýmýzla, önyargýlarýmýzla ya da inançlarýmýzla dünya siyasetinde olaný biteni anlamamýz ve anlamlandýrmamýz zordur.
Daha da zor olan öngörüde bulunmaktýr. Güç iliþkilerini hesaba katmamýz, dengeleri gözetmemiz, deðerleri dikkate almamýz, hakkýmýzda oluþmuþ algýlarý yönetmemiz gerekir. Ülkemizin çýkarlarýný korumak, istikrarýný saðlamak, dünyadaki etkisini arttýrmak çok ciddi analizlerin yapýlmasýný gerekli kýlar.
Anlýk tepkiler verirseniz, kendi kiþisel deneyimleriniz üstünden dünyaya anlam yüklemeye kalkarsanýz, inancýnýz ya da kardeþlik duygunuz üstünden siyaseti yorumlarsanýz yanýlýrsýnýz. Çünkü dünyadaki hemen her devlet gibi gücünüz sýnýrlýdýr, etki alanýnýz kýsýtlýdýr.
Mesela demokrasiyi, insan haklarýný savunuyor olmanýz onlarý dünyanýn her yerinde uygulamaya sokabileceðiniz anlamýna gelmez. Önemli olan baþkalarýna ýsrar etmek deðil emsal yaratmaktýr. Eðer siz demokratik olursanýz, 2000’li yýllarýn baþýnda olduðu gibi yeni bir model yaratýrsanýz, ýsrarýnýzdan çok daha etkili olursunuz.
Kaldý ki demokrasiyi savunmak her yerde savunmayý gerektirir ki bu da pek çok ülkeyi karþýnýza almak anlamýna gelir. Fas’tan Suudi Arabistan’a, Kazakistan’dan Azerbaycan’a kadar pek çok devletle olan iliþkilerinize zarar vermeyi göze almanýz demektir.
Ancak ilkeli olup ayný zamanda çýkarlarýnýzý korumak da mümkündür. Uluslararasý örgütler bunun için vardýr. Eðer yetmediklerini düþünüyorsanýz yenilerini kurmak için çalýþýrsýnýz, demokratlarý ve demokrasiyi kurulmasýna öncülük ettiðiniz örgütler vasýtasýyla savunursunuz.
Arap dünyasýnda AGÝT gibi bir örgütün kurulmasýna öncülük etmekle, Avrupa Konseyi gibi bir yapýyý kural ve kurumlarýyla Ortadoðu’ya taþýmaya çalýþmakla Mýsýr’la yaþadýðýmýza benzer sorunlardan kurtulmak, diplomatlarýmýzýn istenmeyen adam ilan edilmesinin önüne geçmek mümkündür.
***
Unutmayalým ki dünya siyasetinde yalnýz kalmak deðerler üstüne bile otursa fazilet deðildir. Özellikle bizim gibi etkisi ve gücü mütevazý ülkeler için ortak hareket etmek bu iþin olmazsa olmazlarý arasýndadýr. Türkiye diplomatik iliþkilerini kesen ya da iddiasý yüzünden dünyadan kopan bir görüntü vermekten kaçýnmalýdýr.
Dýþarýdan bakanlar Mýsýr ile olan iliþkilerin kopuþunu, Suriye’de izlediðimiz politikanýn niteliðini bizim gibi okumamaktadýr. Türkiye duruþu haklý dahi olsa yarattýðý imajý dikkate almak zorunda olan bir ülkedir. Diplomatik iliþkileri pek çok komþusuyla sorunludur. Demokrasisi de ne yazýk ki hala defoludur.
Baþa dönecek olursak tüm siyasilerimiz ve karar verme konumunda olan herkes nasýl ülkenin ekonomisi konusunda bir þey yaparken, bir þey söylerken uzmanýna danýþýyorsa, ayný þeyi siyaseti, özellikle de dýþ siyaseti konusunda da uzmanýna danýþmalýdýr. Evet, uzmanlar da hata yapabilir. Onlar da tamir etmeye çalýþtýklarý þeyleri bozabilir. Ama risk her zaman daha azdýr.
