Son günlerdeki tartýþma Türkiye'nin gerçekten ihtiyacý olduðunu düþündüðüm yeni anayasa gündemine dair. Bu ihtiyaç kendisini çokça hissettiriyor. Geçmiþ yýllarda da özellikle Açýk Görüþ'te bu konulara dair yazmýþtým. Cumhurbaþkanlýðý seçimi öncesi "parlamenter sisteme geçiþ" teziyle muhalefetin neler önerdiði, neleri nasýl tartýþtýðý; Cumhur ittifakýnýn gündemine aldýðý konularý bu yazýlarýmda bulmanýz mümkün. Birkaçýnýn linkini yazýnýn sonuna býrakýyorum...
EHEM ÝLE MÜHÝM YÝNE KARIÞTI...
Bugünlerde güzel ülkeme özgü bir durumla karþý karþýyayýz yine. Zira "yeni anayasa ihtiyacý" baðlamýnda tartýþmamýz gereken bir konuyu "anayasanýn ilk dört maddesi" deðiþebilir mi, deðiþemez mi durumuna indirgedik... Bunlar, hepimizin de bildiði gibi, devletin þekli, bütünlüðü, bayraðý, marþý, baþkenti ve Cumhuriyetin nitelikleri konusundaki düzenlemeler. Bu konularla kimsenin bir sorunu olduðu kanaatinde deðilim. Ama yeni anayasa tartýþmasýný buradan baþlatanlarýn veya böyle bir deðiþim istendiðine vurgu yaparak mecrayý kaydýrmak isteyenlerin "yeni bir anayasa fikri" ile sorunlarý olduðu çok net...
ÝLK DÖRT MADDENÝN ÝHATA ALANI
Ýlk dört madde tartýþmasýnda bilmemiz gereken iki yön var. Bunlar hukuk tekniði ile ilgili durumlar. Birincisi "deðiþmez" olarak formüle edilen maddeler aslýnda ilk dört madde deðil. Zira ilk üç madde yukarda belirttiðimiz hususlarý düzenliyor. Dördüncü madde ise þöyle: "Anayasanýn 1 inci maddesindeki Devletin þeklinin Cumhuriyet olduðu hakkýndaki hüküm ile, 2'nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3'üncü maddesi hükümleri deðiþtirilemez ve deðiþtirilmesi teklif edilemez". Yani teknik olarak ilk üç maddeye "deðiþmezlik atfeden" düzenlemenin "deðiþmeyeceðine dair" bir hüküm yok. Bu hukuk tekniði açýsýndan bir noksan. Bir diðer "mayýnlý" alan ise Anayasanýn 2. maddesindeki ifadede gizli. Cumhuriyetimizin niteliklerini sayan maddede þu ifade geçiyor: "...baþlangýçta belirtilen temel ilkelere dayanan". Yani Anayasa'nýn baþlangýç hükmü de bu atýfla "deðiþemez" olarak kabul ediliyor diyebiliriz.
1995'TE NE OLMUÞTU!
Gelin görün ki iki deðiþiklik var Baþlangýç bölümüne dair. Bunlardan ilki 1995 yýlýnda yapýlmýþ. Buna göre bölümün baþýnda bulunan ve anayasanýn yapýldýðý döneme, askeri darbeye ve Anayasaya "Milli Güvenlik Konseyince son þekli verildiðine" dair ifadeler metinden çýkarýlmýþtýr. Bu deðiþiklik anayasayý "darbe" anayasasý olmaktan çýkarmak adýna bir "makyaj" düzenlemesi olarak nitelenebilir. Ancak teknik olarak "dokunulmaz" olan bir maddenin atfý içinde kalan bölüm, deðiþmiþtir.
2001'DEKÝ DEÐÝÞÝKLÝK DAHA FARKLI...
1995 yýlýndaki deðiþikliðin "ilkeler" baðlamýnda olmadýðý için ilk dört madde korumasýna girmediði savý ileri sürülebilir. Ancak, doðrudan bu mahiyeti haiz deðiþiklik de yapýlmýþtýr. 2001 yýlýnda 4709 sayýlý kanunun ilk maddesiyle yapýlan deðiþiklikle, Baþlangýç bölümünün 5. Ýlkesinin ilk ibareleri "Hiçbir düþünce ve mülahazanýn Türk milli menfaatlerinin..." biçimindeyken "Hiçbir faaliyetin Türk milli menfaatlerinin" þeklinde deðiþtirilmiþtir. Bu iki biçimde deðerlendirilebilir. "Düþünce özgürlüðü anlamýnda geniþletici bir deðiþikliktir" de denilebilir, tam aksine "faaliyet" denilerek kapsamda olumsuz bir deðiþime gidilmiþtir" de denilebilir. Ancak tek gerçek vardýr ki; Anayasa'nýn ikinci maddesinin kapsamýnda bir deðiþim yapýlmýþtýr.
DOLAYLI DOKUNUÞ!
Anayasamýz 19 kez deðiþikliðe uðramýþ. Son yirmi yýlda 177 maddelik anayasanýn 30'u ayný maddelerde olmak üzere toplam 134 hükmünde deðiþikliðe gidilmiþ. Bugün yapýlan tartýþmayla gündeme gelen ilk dört maddenin deðiþmesi bir krize dönüþebilir. Buna teknik olarak bir ihtiyaç olduðunu düþünmüyorum. Ancak "deðiþemez" denilen hükmün bile dolaylý yoldan nasýl deðiþtirildiðini, deðiþtirilebileceðini izah etmek istedim bugün.
TEMEL SORUNLARI UNUTMAYALIM...
Burada neticeten temel sorunun þu olmasý gerekiyor bence. Ýlk dört madde içinde uygulamada bizzat yorum kaynaðý olarak atýf yapýlan kavramlar neler? Bu kavramlardan neler anlaþýlacaðýnýn ayrý bir madde de düzenlenip tahkim edilmesi mümkün olamaz mý? Ve tüm bunlardan öte en temel soru da þu olmalý bence:
Mevcut anayasa ile yeni bir yüz yýl mümkün müdür?
Ýlgi duyanlar için Açýk Görüþ Yazýlarýmýn linki:
Yeni anayasa yeni Türkiye demek:
https://www.star.com.tr/acik-gorus/yeni-anayasa-yeni-turkiye-demek-haber-1607567/
Kim nasýl bir anayasa istiyor:
https://www.star.com.tr/acik-gorus/kim-nasil-bir-anayasa-istiyor-haber-1633693/
Anayasada deðiþiklik nasýl yapýlýr:
https://www.star.com.tr/acik-gorus/anayasada-degisklik-nasil-yapilir-haber-1635018/
Kaziye-i anha öyle deðil:
https://www.star.com.tr/acik-gorus/kaziyei-anha-oyle-degil-haber-1741655/
