2021 Eylül ayından itibaren üretim maliyetlerini etkileyen enerji ve emtia fiyatlarındaki artış daha da hissedilir hale geldi. Ukrayna-Rusya krizi siyasi sonuçları bir tarafa ekonomik göstergeleri de alt üst ediyor.
Her şey bir anda başlamadı tabi. 2021 yılının hemen başında Biden, Putin'e "katil" dedi. Bu sert ton karşısında taraflar diplomatlarını geri çektiler. Rus muhalif Navalnıy'ın Almanya'da zehirlenmesi ve Rusya'ya dönüşünde tutuklanması da bir tesadüf değil. Rusya'ya karşı yaptırımları tetikleyen gelişmeler art arda geliyordu.
Rusya'nın Ukrayna sınırındaki askeri tahkimatı ve ABD'nin 2 savaş gemisini Karadeniz'e göndermesi gerilimi fiili bir alana taşıdı.
Ukrayna, 30 Mart 2021'de Rusya'nın askeri tatbikat bahanesiyle Ukrayna sınırları yakınlarına birlik sevkiyatı yaptığını açıkladı. Kremlin ise Rusya'nın kendi toprakları içinde silahlı kuvvetlerini kendi takdirine bağlı olarak hareket ettirdiğini ve bunun hiç kimse için tehdit içermediğini ifade etti. İşin özü bu açıklamada tekrar ediliyordu: Rusya, Ukrayna'nın NATO'ya üyelik çabalarına tepki gösterecektir.
Rusya, savaş gemilerini Karadeniz'e gönderdi. Rusya hem Ukrayna'nın doğusunda hem de Arktik'te askeri kapasitesini artırdı, üstelik ilhak ettiği Kırım'da da tatbikat düzenledi.
16 Haziran 2021'de Cenevre'de Biden-Putin görüşmesi nispeten ilişkileri yumuşattı ve diplomatlar görev yerlerine gönderildi.
Ancak 28 Haziran 2021'de Karadeniz'de başlayan "Sea Breeze-202" Ukrayna-ABD ortak askeri tatbikatına NATO üyesi 32 ülke katıldı. Tatbikatın başlamasına 5 gün kala Karadeniz, Rusya ile İngiltere arasında gerginlik sahası oldu. Rusya'nın ilhak ettiği Kırım'ın güneybatısında bulunan Felenk'te, İngiltere'ye ait "Defender" adlı savaş gemisine Rus donanmasından sınır ihlali gerekçesiyle uyarı ateşi yapıldığı bildirildi. İngiltere ise iddiaları reddetti.
Rusya, tatbikat nedeniyle aynı günlerde Karadeniz'deki askeri faaliyetlerini artırmaya başladı.
Sea Breeze 2021 sürerken Rusya, Kırım'da helikopter, uçak ve hava savunma sistemlerinin de yer aldığı denetim tatbikatı gerçekleştirdi. Yine Karadeniz kıyısındaki Krasnodar bölgesinde hava savunma sistemleriyle bir tatbikat daha yaptı.
Yakın gelecekte bir çatışma alanı olarak öngörülen Arktik sahası ise bir füze denemesi ile dikkat çekti. Rusya'nın Barents denizinde yani Finlandiya ve Norveç'in Kuzey doğusunda hipersonik füze denemesi dünya gündemine oturdu.
10-16 Eylül 2021 ise kritik bir tarih. Belarus iç siyasetinde yaşanan süreç bu tatbikatın zeminini hazırladı. Rusya-Belarus tatbikatında 200 bin asker görev aldı.
Yukarıdaki gelişmeler Kuzey Akım 2'nin bitişiyle de örtüşüyor. Yıl boyunca yaşanan gerilimler yüzünden projenin vanası açılmadı. Bu gidişle de açılmayacak görünüyor.
Yaşanan süreç sadece 2021 yılındaki gelişmelerin ana başlıkları. Tabii ki bu gelişmeler emtia fiyatlarını yukarı çekti. Belarus'taki yığınağa karşı ABD'den yükselen sesler Avrupa piyasalarında enflasyona sebep oldu. Bölge ülkelerinin doğalgaz-elektrik-imalat zincirine nakliye, navlun maliyetlerindeki artış da çarpan etkisi yaptı. Son yıllarda 50-70 dolar arasında seyreden petrol dün 100 doları gördü.
Şimdi analistler tartışıyor; yaşadığımız süreç 1973 ve 1979 petrol krizine dönüşür mü? Petrol başta olmak üzere, doğalgaz, alüminyum, demir vs. fiyatlarına eşlik eden hububat gibi gıda ürünleri de yükselişe geçti. Evet, savaş henüz başlamadı ama bir hibrit savaşın içindeyiz. Piyasalar da bunu aylar önce fiyatladı. Bu süreç yeni alanlardan yeni ve farklı enerji arayışlarını hızlandıracak ama krizi bitirmeyecek.
Şimdi önümüze bakalım. Bu krizin önüne hangi siyasi liderler geçebilir. 1962 Küba krizindeki gibi herkes füzesini geri çekebilecek mi? Bütün taraflarla teması olan Türkiye, bu sürece katkı sağlayabilecek mi?
Buradan bakınca umudumuz var. Tarafları yatıştıracak çözümler ve krizi hafifletecek arayışlar elbette mümkün. İnsanlık orta yolu bulmak zorunda.
