2021 Eylül ayýndan itibaren üretim maliyetlerini etkileyen enerji ve emtia fiyatlarýndaki artýþ daha da hissedilir hale geldi. Ukrayna-Rusya krizi siyasi sonuçlarý bir tarafa ekonomik göstergeleri de alt üst ediyor.
Her þey bir anda baþlamadý tabi. 2021 yýlýnýn hemen baþýnda Biden, Putin'e "katil" dedi. Bu sert ton karþýsýnda taraflar diplomatlarýný geri çektiler. Rus muhalif Navalnýy'ýn Almanya'da zehirlenmesi ve Rusya'ya dönüþünde tutuklanmasý da bir tesadüf deðil. Rusya'ya karþý yaptýrýmlarý tetikleyen geliþmeler art arda geliyordu.
Rusya'nýn Ukrayna sýnýrýndaki askeri tahkimatý ve ABD'nin 2 savaþ gemisini Karadeniz'e göndermesi gerilimi fiili bir alana taþýdý.
Ukrayna, 30 Mart 2021'de Rusya'nýn askeri tatbikat bahanesiyle Ukrayna sýnýrlarý yakýnlarýna birlik sevkiyatý yaptýðýný açýkladý. Kremlin ise Rusya'nýn kendi topraklarý içinde silahlý kuvvetlerini kendi takdirine baðlý olarak hareket ettirdiðini ve bunun hiç kimse için tehdit içermediðini ifade etti. Ýþin özü bu açýklamada tekrar ediliyordu: Rusya, Ukrayna'nýn NATO'ya üyelik çabalarýna tepki gösterecektir.
Rusya, savaþ gemilerini Karadeniz'e gönderdi. Rusya hem Ukrayna'nýn doðusunda hem de Arktik'te askeri kapasitesini artýrdý, üstelik ilhak ettiði Kýrým'da da tatbikat düzenledi.
16 Haziran 2021'de Cenevre'de Biden-Putin görüþmesi nispeten iliþkileri yumuþattý ve diplomatlar görev yerlerine gönderildi.
Ancak 28 Haziran 2021'de Karadeniz'de baþlayan "Sea Breeze-202" Ukrayna-ABD ortak askeri tatbikatýna NATO üyesi 32 ülke katýldý. Tatbikatýn baþlamasýna 5 gün kala Karadeniz, Rusya ile Ýngiltere arasýnda gerginlik sahasý oldu. Rusya'nýn ilhak ettiði Kýrým'ýn güneybatýsýnda bulunan Felenk'te, Ýngiltere'ye ait "Defender" adlý savaþ gemisine Rus donanmasýndan sýnýr ihlali gerekçesiyle uyarý ateþi yapýldýðý bildirildi. Ýngiltere ise iddialarý reddetti.
Rusya, tatbikat nedeniyle ayný günlerde Karadeniz'deki askeri faaliyetlerini artýrmaya baþladý.
Sea Breeze 2021 sürerken Rusya, Kýrým'da helikopter, uçak ve hava savunma sistemlerinin de yer aldýðý denetim tatbikatý gerçekleþtirdi. Yine Karadeniz kýyýsýndaki Krasnodar bölgesinde hava savunma sistemleriyle bir tatbikat daha yaptý.
Yakýn gelecekte bir çatýþma alaný olarak öngörülen Arktik sahasý ise bir füze denemesi ile dikkat çekti. Rusya'nýn Barents denizinde yani Finlandiya ve Norveç'in Kuzey doðusunda hipersonik füze denemesi dünya gündemine oturdu.
10-16 Eylül 2021 ise kritik bir tarih. Belarus iç siyasetinde yaþanan süreç bu tatbikatýn zeminini hazýrladý. Rusya-Belarus tatbikatýnda 200 bin asker görev aldý.
Yukarýdaki geliþmeler Kuzey Akým 2'nin bitiþiyle de örtüþüyor. Yýl boyunca yaþanan gerilimler yüzünden projenin vanasý açýlmadý. Bu gidiþle de açýlmayacak görünüyor.
Yaþanan süreç sadece 2021 yýlýndaki geliþmelerin ana baþlýklarý. Tabii ki bu geliþmeler emtia fiyatlarýný yukarý çekti. Belarus'taki yýðýnaða karþý ABD'den yükselen sesler Avrupa piyasalarýnda enflasyona sebep oldu. Bölge ülkelerinin doðalgaz-elektrik-imalat zincirine nakliye, navlun maliyetlerindeki artýþ da çarpan etkisi yaptý. Son yýllarda 50-70 dolar arasýnda seyreden petrol dün 100 dolarý gördü.
Þimdi analistler tartýþýyor; yaþadýðýmýz süreç 1973 ve 1979 petrol krizine dönüþür mü? Petrol baþta olmak üzere, doðalgaz, alüminyum, demir vs. fiyatlarýna eþlik eden hububat gibi gýda ürünleri de yükseliþe geçti. Evet, savaþ henüz baþlamadý ama bir hibrit savaþýn içindeyiz. Piyasalar da bunu aylar önce fiyatladý. Bu süreç yeni alanlardan yeni ve farklý enerji arayýþlarýný hýzlandýracak ama krizi bitirmeyecek.
Þimdi önümüze bakalým. Bu krizin önüne hangi siyasi liderler geçebilir. 1962 Küba krizindeki gibi herkes füzesini geri çekebilecek mi? Bütün taraflarla temasý olan Türkiye, bu sürece katký saðlayabilecek mi?
Buradan bakýnca umudumuz var. Taraflarý yatýþtýracak çözümler ve krizi hafifletecek arayýþlar elbette mümkün. Ýnsanlýk orta yolu bulmak zorunda.
