Doðanýn insana armaðaný zeytin aðacýnýn yapraðý nelere iyi gelmiyor ki! Kan þekerini ve yüksek tansiyonu düþürücü, damar sertliðini önleyici, kemik kaybýný onarýcý, mikrop kýrýcý...
Geçen hafta gazetelerde 70 milyon yeni zeytin fidesinin dikildiðine dair bir haber gözüme iliþti. Doðada kendi baþýna býrakýlmýþ yabani zeytin aðaçlarýnýn ya da para getirmiyor diye aþýlý aðaçlarýn kesilerek tatil evleri yapýldýðý dönemlerden bugünlere gelinmiþ olmasý çok önemli bir geliþme. Akdeniz ikliminin insanlara bir armaðaný olan zeytini bu kadar öne çýkaran ise son yýllarda saðlýðýmýz için önemini ortaya koyan bilimsel araþtýrmalar. Son 10 yýlda zeytinin týbbi ve kimyasal özellikleri üzerinde yayýmlanmýþ bilimsel araþtýrmalarýn sayýsý 10 binin üzerinde. Müthiþ bir skor. Yangý-giderici, kan þekerini düþürücü, yüksek tansiyonu düþürücü, damar sertliðini önleyici, kan lipit seviyesini düþürücü, kemik kaybýný onarýcý, mikrop kýrýcý, antioksidan, antikanser ve daha birçok etkilere sahip olduðu deneysel olarak ortaya konuldu.
Zeytini bu derece etkin kýlan ise içerisindeki zengin polifenolik içerik; hidroksitirosol, oleuropein, oleakantal vd. Hep yeþil çayýn kuvvetli antioksidan etkisinden bahsedilir. Halbuki hidroksitirosol yeþil çaydan 10 misli daha kuvvetli antioksidan etkiye sahip. Ancak tatlarý acý olduðu için zeytin meyvelerini suya koyduðumuzda çýkan siyah renkli su içerisinde bu yararlý maddeleri de atýyoruz. Zeytinyaðýnýn saflaþtýrýlmasý da bu bileþenlerin uzaklaþtýrýlmasý anlamýna geliyor. Diðer taraftan budanarak atýlan zeytin yapraklarý bu polifenolik bileþiklerin en önemli kaynaðý.
AÞIRI KÝLOLU KÝÞÝLERDE UYGULANDI
Geçen yýl (2012) yayýmlanan bir araþtýrmada zeytin yapraðý özütünün tip-2 þeker hastalarýnda þeker metabolizmasýnda etkili olduðu, 14 hafta uygulanmasýyla glikozillenmiþ hemoglobin (HbA1c) seviyesini düþürdüðü bildirilmiþti. Yeni yayýmlanan (2013) bir klinik çalýþmada ise zeytin yapraðýnýn insanlarda obezitenin baþlýca etkenlerinden biri olan ‘insülin direnci’ üzerinde etkisi araþtýrýlmýþ. 35 ile 55 yaþlarý arasýnda ve aþýrý kilolu (vücut kitle indeksi 25-30 kg/m2), 46 gönüllü belirli koþullara göre seçilmiþ (sigara içmeyen, þeker hastasý olmayan ve insülin üzerinde etkili olabilecek herhangi bir ilaç kullanmayan).
Bilimsel kriterlere uygun tasarlanmýþ çalýþmada (randomize, çift-körlü, çapraz döngülü, plasebo kontrollü) bir gruba içeriði belli zeytin yapraðý özütü, diðer gruba ise tamamen ayný görünüþte etkisiz içerikli kapsüller verilmiþ. Kiþisel farklýlýklarýn yol açabileceði yanýlma payýný azaltmak için çapraz-döngü sistemi uygulanmýþ. Yani 12 haftalýk ilk uygulama süresinden sonra altý hafta ilaç uygulamasýna ara verilmiþ ve ardýndan daha önce etkisiz ilaç verilen gruba zeytin yapraðý özütü taþýyan kapsüller, diðer gruba ise plasebo ayný þekilde 12 hafta süreyle uygulanmýþ.
Ölçümlerde zeytin yapraðý özütünün insülin hassasiyetini yüzde 15-20 civarýnda düzelttiði gözlemlenmiþ. Bu deðerin bilinen þeker ilaçlarýndan metformin ile ayný olduðu bildiriliyor (250 mg metforminin þeker hastasý olmayan aþýrý kilolu kiþilerde insülin hassasiyeti üzerinde etkisi yüzde 17). Etki þekline yönelik deneylerde ise zeytin yapraðý özütünün insülin hassasiyetini düzenleyen (IGFBP-2) ve fazla insülin salgýlanmasýný önleyen (IGFBP-1) faktörlerin salgýlanmasýný saðlayarak etkisini gösterdiði ileri sürülmüþ.
Peki zeytin yapraðý özütü ne kadar güvenli? Özütün verilmesiyle kiþilerin karaciðer ve böbrek deðerlerinde olumsuz bir deðiþim gözlenmemiþtir. Bu bakýmdan zeytin yapraðý özütünün güvenli olduðu bildirilmektedir.
ÇAYI DAHA YARARLI
Vücuttaki kalýþ süresine gelince oleuropei’nin aðýz yoluyla verilmesinden sonra en yüksek kan seviyesine ortalama 80 dakikada eriþtiði ve 240 dakikada vücuttan atýldýðý tespit edilmiþ. Ancak sývý þeklinde hazýrlanmýþ zeytin yapraðý özütü preparatlarýnýn oldukça hýzlý bir þekilde emildiði (23 dakika), tablet þeklinde ise emilim süresinin 80-90 dakikayý bulduðu gözlemlenmiþ. Diðer ilginç bir gözlem ise hidroksitirosolün karaciðerdeki metaboliti (hidroksitirosol glüküronit) beþ defa daha yüksek antioksidan etkiye sahip. Bu durumda yemeklerden önce zeytin yapraðý içeren uygun kalitede çayýn içilmesi ya da zeytin yapraðý özütü taþýyan kapsül, insülin direncine karþý alýnacak etkin önlemlerden biri olarak deðerlendirilmeli.
