BU HIRSIN VE VAHÞETÝN SEBEBÝ NEDÝR?
90’larýnbaþýnda Avrupa’nýn ortasýnda Bosna’da yaþanandan daha aðýr bir tablo var Suriye’de. Esed rejimi ve müttefikleri sivillerin katlinden sistematik tecavüzlere kadar insanlýk dýþý pek çok suçu dünyanýn gözü önünde iþliyor. Türkiye sesini yükselterek, imkan yaratarak bu vahþeti durdurmaya çalýþýyor. En son Rusya’yý ikna edip Doðu Halep’te sýkýþýp kalan yüzbinlerce insanýn tahliyesi için uðraþýyor. Lakin Ýran ve Esed ateþkesi defalarca ihlal etti, konvoylara saldýrdý. BM bile katliamlardan þikayet etti. Bu hýrsýn, vahþetin ve hiç deðere sahip olmama halinin sebebi nedir? Zaten askeri olarak kazanýlmýþ bir þehirde katliamla ne amaçlanmýþ olabilir? SETA Ortadoðu uzmaný Can Acun ile konuþtuk, ilginç noktalar ortaya çýktý.
ACUN:Ýran’ýn jeo-politik ihtiraslarý Pers Ýmparatorluðunu yeniden kurmaya varýyor. Þiiliði 1500 yýl öncesinin intikamýný almak ister gibi teo-politik bir maske olarak kullanýyor. Sonuçta DEAÞ’ý var eden sosyolojik zemini Ýran yarattý.
Sondan baþlayalým. Halep hafta baþý Rejimin eline geçti. Sivillerin tahliyesi için uðraþan Türkiye, Rusya’nýn iþbirliðiyle ateþkesi saðladý. Lakin Esed ve Ýran uymadý, öldürmeyi sürdürdü. Þehir düþtüðü halde bunu neden yaptý?
Rusya çýkarlarý için Suriye’de savaþýyor, bu bölgeyi jeo-politik açýndan önemsiyor, sýcak denizlere inme arzusu, yeni Avrasyacýlýk strajesi vesaire. Çýkarlarý savaþý gerektirirse acýmsýzca savaþýyor, barýþý gerektirirse de Halep’te olduðu gibi anlaþýyor. Ama Ýran ve emrindeki Þii milis ordusu öyle deðil. Evet Ýran da bir yönüyle Ýslam öncesi sýnýrlarýna geri dönmek, büyük Pers Ýmparatorluðu’nu kurma peþinde. Onun da jeo-politik hedefleri, ihtiraslarý var. Ama beþ yýldýr süren Suriye savaþýnda defalarca görüldüðü þekliyle adeta binbeþ yüz yýl öncesinin intikamýný almanýn da peþinde.
Ýslam’a askeri ve siyasi olarak yenilmiþ ve bir daha da belini doðrultamamýþ Sasani aklý Þiilik görüntüsü altýna yeniden tezahür ederek meydan okuyor. Irak’tan Suriye’ye, Lübnan’dan Yemen’e buralar benim diyor. Þiilik bir nevi teo-politik bir maske. Kitleleri mobilize etmek için bir araç. “Ya Ali ya Hüseyin” diyerek katliam yaptýrma aracý. Þimdi gözler Halep’te olduðundan bu katliamlar daha fazla dikkat çekti ama Irak’ta yýllardýr ayný zulüm yaþanýyor. Nihayetinde Þii milisler simbiyotik kardeþleri DEAÞ’ý var edecek sosyolojik bir atmosfer yarattýlar Irak’ta.
SAVAÞLARIN ANASI
Muhalifler birlik oldular ama sonucu deðiþtiremediler. Bu saatten sonra da deðiþmez herhalde?
Evet, Halep kentinin kaderini askeri anlamda deðiþtirebilmek artýk mümkün deðil, aslýnda savaþ bir süre önce kaybedilmiþti. Yaklaþýk iki ay kadar önce Suriye’de Ýdlip ve Batý Halep’teydim, o dönemde Doðu Halep rejim, Rusya, Ýran ve Þii milislerin muhasarasý altýndaydý. Muhaliflerse kuþatmayý kýrabilmek için ordu kuruyorlardý. Ancak “Tüm Savaþlarýn Anasý” adýyla 28 Ekim’de baþlatýlan saldýrýda umutlar tükendi. Doðu Halep’te zor þartlar altýnda direnmeye çalýþan muhaliflerin savunma hatlarý 6 km’lik alana kadar düþtü.
Rejimin durumu nasýldý?
Rejim ve müttefikleri diðer cephelerde tehlikeye düþme pahasýna neredeyse tüm düzenli birliklerini Halep cephesine getirdiler ve muhaliflerin direnemeyeceði bir güç oluþturmaya baþardýlar. Bunun sonuçlarý da oldu, DEAÞ birkaç günde Palmira kentini rejimden aldý. Ýran ve Rusya gibi iki büyük güç tüm aðýrlýklarýyla savaþa dahil olurlarken muhalifleri destekleyen ülkelerin savaþa doðrudan dahil olmamasý bu sonucu doðurdu.
HALEP’ÝN ANLAMI
Halep’in düþmesi ne anlam ifade ediyor?
Halep’in barýndýrdýðý nüfus ve meskûn mahallerin savunulmasý adýna tutulmasý gereken piyade gücünün çokluðu bu kenti askeri açýndan çok önemli kýlýyordu ama Rejim ve müttefikleri Halep’i ele geçirerek muhaliflerin savaþa devam etme iradesini kýrabilecekleri fikriyle hareket ettiler. Halep’i ele geçirmek, sonra Ýdlip, Þam’ýn banliyöleri ve Güney Suriye’de küçük adacýklara sýkýþan muhalifleri askeri olarak elimine ederek muhalifleri teslim alma ya da rejimin þartlarýnýn kabul edileceði bir siyasal zemine zorlamak niyetindeler.
Halep’in ele geçirilmiþ olmasý elbette rejim ve müttefikleri adýna büyük bir kazanç olacaktýr ancak rejimin Halep’e odaklandýðý sýrada DEAÞ’ýn Humus’ta Palmira (Tedmur)’ya yönelik saldýrýlarda bir kaç gün içinde kent merkezini, bölgedeki petrol ve doðalgaz yataklarýný, askeri havalimanlarýný alabilmesi rejim ve müttefiklerinin ayný anda iki sýcak cepheyi idere edemediðini göstermesi açýndan da önemlidir. Nihayetinde rejimin müttefiklerinin desteðine raðmen muhalifleri tamamen yenilgiye uðratarak ülkeyi tekrardan denetimi altýna alabilme ihtimalinin çok zayýf olduðunu gösteriyor.
DÖNÜÞ MÜMKÜN MÜ?
Halep’in düþmesi muhalifleri nasýl etkileyecek?
Askeri ve manevi açýndan önemli bir kenti kaybetmek muhalifleri etkileyecektir. Suriye’deki güç dengeleri þuan için muhaliflerin aleyhine seyretmekte. Muhalifler içine girdikleri sarmaldan kurtulabilmek için birleþme seçeneðini daha fazla gündeme getirebilirler, ancak örgütsel taassuplarý, ideolojik farklýlýklarý ve uluslararasý angajmanlarý birleþebilmelerinin önünde engeldir. Muhaliflerin kýþ boyu savunmada kalarak zaman kazanmaya çalýþmalarý da olasý. Nihayetinde bir yýpratma savaþýna dönen Suriye iç savaþýnda daha fazla direnç gösteren ayakta kalacak ve savaþýn galibi olacak. Muhaliflerin aleyhine olan uluslararasý konjoktür de deðiþebilir, Trump yönetiminde ABD Ýran’ý hedef alabilir, birçok oyun deðiþtirici geliþme yaþanabilir.
ÝNSANLIK SUÇU ÝÞLENDÝ
Halep’teki insani dram dünyayý yerin dibine sokacak denli fena, biliyoruz ama kayýtlara geçsin anlatýn lütfen…
Halep’te tam anlamýyla bir vahþet yaþandý, yaþanýyor. Suriye’nin en büyük kentlerinden biri Halep, milyonlarca insanýn yaþadýðý bir tarih mirasý. Ama ne yazýk ki rejim ve müttefikleri uluslararasý konjonktürden, dünyanýn Suriyeli muhalifleri yalnýz býrakmasýndan yararlanarak kenti adým adým kuþattýlar, scorched earth denilen “yakýp yýkma” stratejisiyle muhaliflerin kontrol ettiði bölgeleri varil bombalarýyla, aðýr silahlarla insansýzlaþtýrmaya çalýþtýlar. Hastaneler, okullar, pazar yerleri, camiler, fýrýnlar, sivil savunma merkezleri hedef alýndý. Yaþama dair her þey yok edilmeye çalýþýldý. Ýnsanlar açlýkla, susuzlukla yok edilmek istendi. Çoðu çocuk ve kadýn on binlerce insan hayatýný kaybetti. Birçok kez klor gazý ve kimyasal silahlarýn kullanýldýðýna dair güçlü emareler ortaya çýktý. Hepimizin gözü önünde Halep’te savaþ suçlarý, insanlýða karþý suçlar iþlendi. Bazý Haleplilerin ailelerinin kirletilmesini önleyebilmek için alimlerden ölüm fetvasý istemesi þok ediciydi. Suriye sathýnda rejim ve destekçilerinin halký yýldýrabilmek için tecavüzü silaha dönüþtürdüklerine yönelik birçok rapor
bulunmakta.
FIRAT KALKANI BAÞARIYLA YÜRÜYOR
“Rejimve müttefiklerinin Halep’i ele geçirmesinin Fýrat Kalkaný Harekatýna dolaylý etkileri olabilir. Nihayetinde muhalifleri düþman gören rejimin güçlenmesi Fýrat Kalkaný kapsamýnda Türkiye’nin desteðiyle bölgede tahkimat yapan muhalifleri de tehdit eder. Rejim ve müttefikleri Halep’te boþa çýkacak askerlerin bir kýsmýný kuzeye doðru nakledebilir, bu önemli bir baský unsuru olacaktýr. Ancak yeni güvenlik doktrini kapsamýnda Türkiye kendi ulusal güvenliði açýsýndan sýnýr hattýndaki geliþmelere doðrudan müdahil olma kararý aldý, Harekat böyle baþladý. Türkiye’nin DEAÞ ve PKK unsurlarý bölgeden temizlenmeden harekatý bitirmeme kararlýlýðý var. Þu ana dek harekat görece baþarýyla sürüyor. Bab kuþatýlmýþ durumda. Arýndan Menbic hedefte. Fýrat Kalkaný hedefleri realize olacaktýr”.
TÜRKÝYE PKK’YI KAZIMAK ZORUNDA
Suriye’de her þey hýzlý deðiþiyor ama yine de mevcut durumu Türkiye açýsýndan deðerlendirir misiniz?
Suriye’de bölgesel ve küresel aktörlerin vekalet savaþlarýnýn yaþandýðý kaotik bir tablo var. Türkiye’nin karþýsýnda bir yanda ABD-PKK angajmaný, öte yanda Rusya-Rejim-Ýran ittifaký var ancak Halep’te yaþanan ateþkes, bu ittifaklar içinde ciddi kýrýlganlýklar olduðunu da gösterdi. Nihayetinde Türkiye Rusya ile son dönemde iliþkileri normalleþtirmiþ olmasýndan yararlanarak bu büyük meydan okumalara karþý kendisine manevra alaný açma çabasýnda. Bir yandan muhaliflerin askeri açýndan tamamen yenilmesini engellemeye çalýþýrken diðer yandan DEAÞ ve PKK’yý sýnýrlarýndan elimine etmeye çalýþýyor.
ABD, PKK’ya o aðýr silahlarýneden verdi?
Obama’nýn Suriye siyaseti tamamen iflas etti. Devrimin baþýnda muhaliflere destek veren ABD þimdi hem Rejim ve Rusya ile flört ediyor hem tüm yatýrýmýný PKK’nýn Suriye örgütlenmesi PYD-YPG’ye yapýyor. 2014 ortalarýnda DEAÞ ile mücadele görüntüsü altýnda baþlattýðý askeri angajman sonunda PKK’ya silah ve mühimmat, askeri eðitim ve istihbarat desteði saðlýyor. Türkiye’nin tüm itirazlarýna raðmen adeta aptala yatarak PKK PYD eþitliðini görmezden gelmeye çalýþýyor.
PKK bu silahlarý Türkiye’ye karþý kullanýrsa sonuçlarý ne olur?
PKK uzun süredir PYD-YPG verilen silahlarý Türkiye’ye karþý kullanýyor. Afrin-Amanos, Kamýþlý-Suruç hattýndan ve diðer bazý bölgelerden silah-mühimmat geçiþi saðlayarak Türkiye içindeki terör faaliyetlerinde kullanýyor. Türkiye terörü minimize etmek için PYD-YPG’yi sýnýr hattýndan söküp atmak zorunda.
YÜZYILLIK STATÜKO KIRILDI
Ortaoðu’da ne oluyor?
Ortadoðu, I. Dünya Savaþý sonrasý gibi tarihin çok hýzlý aktýðý bir dönemden geçiyor. Tunus’ta baþlayýp Ortadoðuya yayýlan halk isyanlarý, beþ yýl gibi kýsa bir sürede bölgenin 100 yýllýk statükosunda kýrýlmalara yol açtý.
ABD iþgalinin yarattýðý bu zeminde en fazla Irak ve Suriye etkilendi, devlet otoriteleri aþýndý, devlet dýþý aktörler yükseldi. Bu kaotik dönemde yerel, bölgesel ve küresel aktörler ise bölgesel çýkarlarýný maksimize edebilecek þekilde, Irak-Suriye hattýnda büyük
bir mücadeleye giriþti.
TÜRKÝYE’YE RAÐMEN OLMAZ
Ortadoðuyu parçalayanlar Türkiye’yi de bölmek mi istiyor?
Ortadoðu’daki mücadelede Türkiye’nin denklem dýþýna itilmeye çalýþýldýðýný görüyoruz. Ben 15 Temmuz’u ve PKK terörünü de bu çerçevede okuyorum. Sýnýrlar ve nüfuz alanlarý Ortadoðu’da yeniden belirlenirken bizi kendi içimizde izole etmeye çalýþýyorlar. Türkiye’nin de 15 Temmuz’a en önemli cevabý Fýrat Kalkaný Harekatý ile verdiðinin altýný çizmek gerek. Onlar bizi denklem dýþýna itmek istedikçe biz hem Suriye’de hem Irak’ta “bana raðmen buralarda oyun kuramazsýnýz” diyoruz.
