Son zamanlar bu terim bayaðý batý dünyasýnýn, hatta Rusya’nýn bile gündemine gelmeye baþladý.
Uzun yýllardýr Ýran’daki Türklerin ve diðer etnik gruplardan olan beluç, Kürt ve Araplarýn kimlik ifade tartýþmasý gündemdeydi. Ama bu daha geniþ kalabalýðý son yýllar etkilemeyi baþardý.
90’lý yýllarýn baþýndan itibaren, Azerbaycan’da konu edilmeye baþlatýlan Ýran’daki Türklerin durumu, þimdi Azerbaycan’daki hakimiyetin de dikkatini yeni yeni kendine yöneltti.
Batý dünyasýnýn, özellikle ise ABD’den Ýran’daki etnik gruplara yönelmiþ beyanlar ise yeni yeni sertlik niteliðini göstermeye baþladý.
Özellikle bir kaç gündür Beyaz Saray’dan, Ýran’daki etnik kimliklerin kendini ifade etme çabalarý açýktan desteklendi. Ýran’ýn tutum, insan hakk ve özgürlükleri anlamýnda eleþtirme yeni yeni gündeme konu olmaya baþladý. Ýran’la gerginlik yaþayan ABD uzun zaman insan haklarýna özellikle Türklerin durumuna yönelik sesleri iþitmek istemiyordu. Yeni yeni bu seslerin duyulmaya baþlanmasý amacý ne olursa olsun bu konuya hassaslýkla yaklaþan Türkleri ziyadesiyle sevindirmiþtir. Bugünlerde Beyaz Saray’ýn resmi sitesindeki oylamada Ýran’daki Türklerin durumuna dikkat çekilmesi konusu bayaðý oy toplamýþ ve ABD yetkililerinden bu konuya dikkat çekilmesi istenmiþti. Bu oylama sonucu Beyaz Saray ilk defa Ýran’daki etnik kimliklerin haklarýný sert bir dille gündeme getirmiþti.
Özellikle, Ýran’da demokratik deðiþim, hak ve özgürlük isteyenlerin bu konudaki aktivliði dikkat çekmektedir.
Azerbaycan’da, artýk Ýran’daki gardaþ ve bacýlarýn durumuna hassaslýk ciddi anlamda artmaya baþlamýþtýr. Tabii ki burada Ýran’ýn Azerbaycan’a yönelmiþ anti duruþu da etkileyicidir. Diðer yandan Ýran’ýn bu tutumunda Azerbaycanlýlarýn, Türklük tutumu belirleyicidir.
Dolayýsýyla bu konu birbirini etkilemiþ bir konu haline gelmiþtir.
***
ABD kongrelerinden, Ýran’daki Türklerin durumuna yönelik destekleyici beyanlarýn çýkmaya baþlamasý dikkat çekicidir.
Amerika’nýn Sesi radyosunda, Ýran’daki Türklerin kendi dilinde yayýnlara tabi tutulmasý konusu bu arada gündeme gelmesi söz konusudur.
ABD’nin Ýran’la ilgili kendi hesaplarýnýn olduðunu bilmekteyiz. Diger yandan Ýsrail’in bu konuda çabalarý sözkonusudur. Özellikle bu hassas konu Azerbaycan’la Ýran arasýnda ciddi sýkýntý nedeni olmuþtur. Ýran her fýrsatta Azerbaycan aleyhinde yayýnlardan, resmi beyanlardan kaçýnmamaktadýr. Ýran siyasetinde bu tip olaylara kindar yaklaþým aþikardýr. Doðrudur bu konuda Ýran’ý anlamak mümkündür. Ama ýsrarla Ýranlý milleti kurgusuyla devekuþu misali tutum sergilemek sorunu ziyadesiyle derinleþtirmeye hizmet etmektedir. Ýran Ýranlý halký anlayýþýyla insanlarýn tutumunu örtbas etmeye gayret ediyor. Bu ise olayý daha da körüklüyor. Hatta bu konuda hiç de samimi olmayan merkezleri de harekete geçiriyor.
Tabii ki Ýran geleneksel ve büyük bir devlettir. Hatta kindar tutumuyla bilinen, kurnazlýðý ile dikkate alýnmalýdýr. Lakin ve ama bu oradaki etnik kimliklerin seslerinin duymazlýktan gelinmesini savunacak bir neden deðildir.
Doðrudur bu konuda Ýran’daki Türklerin hepsi ayný þeyleri düþünmüyor. Hatta özgürlük konusunda her þeyden memnunlar da az deðil. Ama buna raðmen özgür düþünce milli hakklar taleb eden birçok kiþinin tutuklanmasý, iþkenceye tabi tutulmasý sözkonusudur. Siyasi görüþleri nedeniyle Ýran’da yaþayan Türklerin içerisinden çýkan sesler gaddarlýkla susturulmaya tabi tutuluyor. Son zamanlar bu haberler ziyadesiyle sýk sýk gelmeye baþlamýþtýr.
Dikkati çeken odur ki Ýran’daki etnik kimliklerin haklarý konusundaki isteklere ABD’den destek beklentisi daha fazla gözükmektedir.
Azerbaycan’ýn resmi olarak bir þey yapamayacaðý ortadadýr. Doðrudur kamuoyu ve insanlarýn tepkisi her zeminde dile getirilen beyanlarda açýktan gözükmektedir. Lakin bu durumda Azerbaycan Devlet olarak ciddi sorunlar yaþayabileceði ihtimalleri de mevcuttur.
Ýsrail bu konuda Azerbaycan’la Ýran’ýn arasýnýn tümüyle açýlmasýnda pek istekli gözüküyor.
Türkiyenin sabýrlý tavrý ise anlamlý sükunetle karþýlanmaktadýr.
***
Siyasi görüþleri nedeniyle Ýran’ý terk edip yurtdýþýna gitmiþ insanlar içerisinde de fikir ayrýlýklarý mevcuttur. Türkiye’yi sakin tavrý nedeniyle eleþtirenlerin yanýsýra her þeye raðmen Türkiye’nin tutumuna göre hareket edilmelidir düþüncesinde olanlar da vardýr.
Bu durumda Türkiye’den beklentiler artmakta ve atacaðý her adým dikkate alýnmaktadýr.
Dikkati çeken durum odur ki Ýran’da yaþayan Türklerin de beklentisi Azerbaycan’dan daha ziyade Türkiye’dendir. Bu durumda Türkiye’nin bu olaya el atmasý hayati anlam taþýmaktadýr. Özellikle Baþbakan Erdoðan’ýn tarzý ve duruþu bu beklentileri artýrmaktadýr. Orta Doðu’da Filistin, Suriye ile baðlý gösterilen cesur politik duruþ insanlarýn beklentisini bire beþ artýrmýþtýr.
Dýþarýdan ise farklý parmaklar bir þeylere müdahil olma çabalarý göstermektedir. Ýran’daki Türklerin durumu Rusya’nýn bile gündemine oturmaya baþladý. ABD’den yayýn yapan Günaz Tv’nin yanýsýra yeni yayýn kuruluþlarýnýn gündeme gelmesi ve bu isteklerin Rusya endeksli çaba olmasý dikkat çeken husustur.
Bu arada ilk defa Azerbaycan dýþiþleri bakanýnýn Ýsrail’e resmi ziyareti gerçekleþti. Bayaðý dikkat odaðý oldu bu ziyaret. Özellikle Ýran bu durumdan rahatsýzlýðýný gizlemedi. Hatta durumdan kendi aleyhinde bir þeyler yakalamaya gayret etti. Artý Ýsrail Cumhurbaþkaný Peres’in bu ziyaretin ayrýntýlarýný basýnla paylaþmasý da tedirginliðe neden oldu. Peres’in yýllarýn tecrübesine raðmen böyle bir adým atmasýný tesadüf adlandýrmak mümkün deðildir. Görünen odur ki Ýsrail, Ýran’la Azerbaycan arasýnda gerginliðin artmasýnda pek isteklidir. Yani iplerin bir an önce kopmasýný arzu ediyor. Oysa dýþiþleri bakanýnýn böyle bir ziyareti açýklama olmasa bile dikkat çekici oldu.
Ýlk defa gerçekleþmesinin yanýsýra Azerbaycan’daki seçim yýlýnda hem içeride hem de dýþarýdan olan gerginlikler fonunda pek anlam ifade etti bu ziyaret.
Bu gerginlikler ortamýnda yine de esas beklenti Türkiye’dendir. Ýster Ýran meselesi, ister Ýran’daki Türklerin durumu, isterse Azerbaycan ve güney kafkaslarýn geleceði konusunda Türkiye bir an önce harekete geçmelidir.
Türkiye son yýllar birçok þeyleri ispat etti. Artýk farklý Türkiye var siyaset meydanýnda. Dikkate alýnan, güçlü Türkiye. Senaryolarda yer alan deðil, kendi senaryosunu yazan ve uygulattýran Türkiye. Mahsus yapýlan tüm düþmanlýklara raðmen coðrafya insaný bir tek seni samimi belirlemiþtir. Bu durumu acilen dikkate al AZÝZ TÜRKÝYEM.
