Sovyetler Birliði daðýldýktan sonra bütün büyük devletler gibi Ýran’ýn da bölgeye yönelmiþ planlarý ortaya çýkmýþ oldu. Rusya ile Ýran arasýndaki Türkmençay ve Gülistan anlaþmalarý coðrafyadaki menfaatlerini paylaþmanýn ispatýdýr tarihte.
Ama o da bellidir ki Ýran için özellikle Azerbaycan faktörü rahatsýzlýk kaynaðýdýr. Gerçi Ýran gibi güçlü ve kindar devlet Azerbaycan için ciddi tehlike kaynaðý olmuþtur ve bugün de bu tehlike devam etmektedir. Ýran nüfusunun önemli sayýlacak kadar ciddi oranýný teþkil eden türklerin varlýðý endiþe kaynaðýdýr. Ýran’daki türklerin hepsi ayný düþünceyi paylaþmýyor ve Ýran devletinin birliði beraberliði için gayretler içerisinde olan önemli oranda gücün bu felsefeye hizmet ettiðinin de bilinen gerçeklerden olmasý bile Ýran’ý rahatlatmýyor.
Ama Ýran’daki türklerin Azerbaycan devletine duyduðu sevgi ve hassasiyet Türkiye’ye duyduðu aidiyet hisleri Ýran için tehlikeli her an patlatýlacak mayýn algýsý yaratmaktadýr.
***
Diðer yandan ABD’nin uzun yýllar etnik kimliklere yönelmiþ gerçekleri görmezden gelmesine son verilmesi ve artýk Ýran’daki etnik kimlik konusunun uluslararasý konu olarak gündeme getirilmeye baþlamasýný anlamak zor deðildir. ABD bunu neden þimdi etmeye baþladý ve neden Ýsrail bu konuda bayaðý hevesli.
Bir kaç sene önce Ýsrail’de Þimon Peres’le röportaja gitmiþtim. Peres’in 99 senesinde Ýran’daki Azerbaycanlýlarýn durumunu benimle paylaþmasý ve bunu söylerken bu konuda Ýsrail’in hep Azerbaycanlýlarý destekleyeceðini söylemesini o zaman þaþkýnlýkla karþýlamýþtým. Ýran’daki türklerin haklarýný siyasete getiren merhum Elçibey’in söylemlerinin doðru olmadýðýný siyasetçiler devlet adamlarý bu tür beyanlarda bulunmaz gibi telkinlerin moda olduðu zaman ve ülkeden giden bir gazeteci için Peres’in böyle açýktan konuþmasý hem þaþýrtmýþtý hem de çok sevdiðim Elçibey’in söylemlerinin doðruluðunun ispatýný iþitmek beni ayrýca mutlu etmiþtir. Ama burada önemli olan þey Ýran meselesi gündeme geleceðini planlayanlarýn içerisinde türklerin hak ve özgürlükleri konusunda gerçeklerin ortaya çýkmasýnda yine de Batýnýn ve elbette ki Ýsrail’in çabalarýný görmek bir hayli düþündürmelidir.
Uzun yýllar Ýran’daki türk, müslüman soydaþýmýn haklarý konusunda rahmetli Elçibey’den esinlenerek seve seve yayýnlar yapan programlar gerçekleþtiren bu konuda görsel medyada bayaðý yayýnlar yapmýþ biri olarak hep devlet resmilerinden ikazlar aldýðýmý biliyorum. Þimdi ise bu konuda artýk konuþanlar deðil konuþmayanlarý parmakla saymak mümkündür.
Bu neyin iþaretidir.
Konjonktür mü deðiþti Ýran’ýn hep Azerbaycan aleyhinde propaganda yapýp istihbarat birimlerinin harekette olmasý mý çok sertleþti?
Azerbaycan’ýn içerisine dönük plan ve eylemleri mi açýktan görünmeye baþladý, Azerbaycan siyasetini etkileyecek güç mü oldu?
Ýran’dan artýk siyasetçilerden çýkan sesler içerisinde Azerbaycan’ý Ýran’a birleþtirme gibi hayallerin olmasý bu konunun hem hassaslýðýný hem de riskini ortaya koymaktadýr.
Azerbaycan’ý tedirgin eden Ýran faktörü Rusya kadar karanlýk bir faktördür. Düþünsenize bir tarafta Ermenistan’ý Demokles kýlýcý gibi baþýmýzýn üstünde tutan Rusya, bir tarafta Ermenistan’a hayat vermekte pek istekli olan Müslüman bir devlet olan Ýran. Pek sevimli manzara deðildir ne yazýk ki.
Bu sene Azerbaycan’da cumhurbaþkanlýðý seçimleri gerçekleþecektir.
Bu durum Ýran faktörünü bayaðý harekete geçirdi gibi görüntü söz konusudur. Güney Kafkasya’nýn geleceði risk altýndadýr. Özellikle tek müslüman devleti olan ve petrolü olan Azerbaycan için bu tedirginliðin ne anlama geldiðini anlamak zor deðildir.
Ýran Türkiye’nin bölgesel güç olmasýný bayaðý zor hazmetmiþtir. Suriye’deki tutumu da buna iþarettir. Ýsrail’le bazen ayný düþünmesini de artýk yadýrgamamak gerekiyor. Siam ikizleri gibi birbirine benzeyen iki devletin bazen menfaatleri bazen hedefleri üst üste düþebiliyor. Korkarým ki anlaþmalý dövüþlerde Azerbaycan kaybetsin. Bu durumda Azerbaycan’ýn Türkiye merkezli politikalar üretmesi þart olmuþtur. Ýran’daki türklerin durumunu onlarýn varlýðýný masaya koymak için Azerbaycan tek baþýna bir ifade etmeyecektir. Birileri galiba Azerbaycan’ý bunun böyle olmadýðýna inandýrmýþtýr. Oysa görünen odur ki hassas konularýmýz bile Ýran’ý tedirgin etmek onu vurmak için istifade edilmektedir. Ýran ciddi bir devlettir. Hafife alýnmayacak kadar ciddi devlet. Amma fars milliyetçiliði ve þianýn fars milliyetçiliði için kullanýldýðýný dikkate alarak bu kadar da mahalli bir devlet olarak göründüðü aþikardýr. Büyük devlette oynanan stratejiler hem cehaletin getirdiði tehlike hem de kaygý verici ýrkçýlýk sendromuyla korkunç olabiliyor.
***
Ýran meselesi herkesi tedirgin ediyor. Bu tablo Türkiye ve Azerbaycan için daha da ciddiyet arz ediyor. Bu durumu iyice incelemek ve cahillerin eline býrakýlmayacak kadar hayati anlam taþýyor. Ýster Türkiye’de isterse de Azerbaycan’da oradaki bu konuyu baþkalarýnýn kontrolü altýna sokacak nitelikte faaliyetler zuhur etmektedir. Elbette ciddi bilim adamlarý fikir babalarý bugün de vardýr ama maalesef tek baþýnalar ve ciddi destekleri yok gibi.
Çünkü Sözde milliyetçilik söylemleri ile durumu gündemde tutmaya gayret edenlerin çoðu konuyla ilgili sloganlar atarak reaksiyon vermekten ileri gidememiþler. Oysa durum hayli ciddidir. Ve maalesef konuyu götürecek Ebülfez Elçibey gibi bir þahsiyet yoktur tabloda. Bu tür konularda devletler zarar görmemelidir hatta akil insanlar Bahettin Özkiþi’nin Köse Kadý eserindeki Kadý gibi akillerin meydana çýkmasý þarttýr.
Tarihi fýrsatlarý kullanamayan baþkasýnýn inisiyatifine býrakacak kadar safiyane duruþlar konuyu ve durumu çýkmaza sokma riskini taþýmaktadýr. Söylenen her söz yapýlan her amel geleceðimizi etkileyecektir.
Evet kendi geleceðini düþünenden kahraman olmaz, Lakin bu tür tarihi konularda kendinin geleceðini deðil, milletinin, devletinin geleceðini düþünerek kahramana çevrilenlere ihtiyacýmýz vardýr.
