Ýran, 18 Aralýk’ta Suriye ile ilgili 6 maddelik bir çözüm planý açýkladý. Buna göre; birinci madde olarak öncelikle BM denetiminde silahlar susmalý, þiddet uygulamalarý ivedilikle durdurulmalýdýr deniyor. Birinci madde, ilk adým olarak sunulmuþ ve Suriye meselesinin BM marifetiyle çözümü öngörülmüþ. Ancak bilindiði gibi zaten sorunun kaynaðý BM.
BM Güvenlik Konseyi içindeki daimi üyelerden Rusya-Çin bloðuyla ABD-Fransa-Birleþik Krallýk bloðu Suriye konusunda anlaþabilmiþ olsalardý, muhtemelen bu kadar kan dökülmeden çatýþmalar durdurulabilirdi. Taraflar tam da bu ilk adým konusunda anlaþamamýþlardý; defalarca giriþimde bulunan BM sonuç alamamýþtý, hala da anlaþtýklarý ileri sürülemez.
Ayrýca, Ýran’ýn açýklamasýndan BM’nin ne þekilde çatýþmalarý durduracaðý, nasýl denetleyeceði anlaþýlamýyor. Barýþ gücü mü gönderilmesi arzu ediliyor, insani müdahale yapýlmasý mý isteniyor net deðil. Ancak olasý bir NATO müdahalesine zinhar karþý olunduðu ima ediliyor; dolayýsýyla laf biraz Türkiye’ye de uzanmýþ oluyor.
Yeniden yapýlanma
Önerinin ikinci maddesi, çatýþmalar durdurulduktan sonra zarar gören bölgelere insani yardým ulaþtýrýlmasýný, ekonomik yaptýrýmlarýn kalkmasýný ve mültecilerin geri dönmelerini öngörüyor. Bu yardýmlarý kim nasýl yapacak, orasýna açýklýk getirilmemiþ, ama mültecilerle ilgili öneriye Türkiye’nin de destek vereceði düþünülebilir. Tabi bu koþullarýn saðlanabilmesi için önce güven ortamýnýn saðlanmasý gerek; bu güven ortamýný saðlayacak yapý da üçüncü madde olarak açýklanmýþ.
3. madde, bir ulusal barýþ komitesi kurulmasýný öneriyor; bunu da hükümet ile tüm siyasi ve sosyal kesim temsilcilerinden oluþmasý öngörülüyor. Kulaða hoþ geliyor olabilir bu öneri, ancak bu aþamadan sonra þimdiki hükümeti hala siyasi bir oyuncu olarak gören bir modelin deðil yürüme, kurulma þansý bile olmayabilir. Bununla birlikte, tüm kesimlerin temsil edilmediði bir geçiþ komitesinin de ne Suriyeliler ne de uluslararasý güçler bakýmýndan meþruiyeti olur.
4. madde, tüm siyasi tutuklularýn serbest býrakýlmasýný, ama cinayet iþleyenlerin yargýlanmasýný öneriyor. Suriye için bu sürecin bir kan davasýna dönme ihtimali var; ancak istikrar için de olmazsa olmaz bir duruma iþaret ediyor.
Yeni rol arayýþý
Ýran’ýn beþinci önerisi ise, en dikkat çekici olaný. Buna göre Suriye hakkýnda doðru olmayan bilgi akýþýnýn engellenmesi, doðru bilgi verecek yapýlarýn kurulmasý öngörülüyor. Kýsacasý bilgi kirliliði ve provokasyon olduðu ileri sürülüyor. Bu, Ýran’ýn Suriye konusunda doðrularýn ne olduðunu herkesten daha iyi bildiðini söylemesi anlamýna da gelir. Ayrýca, Suriye halkýný ve dünya kamuoyunu tahrik edenler olduðu ima ediliyor; çözüm olarak da anladýðýmýz kadarýyla önce sansür sonra da basýnda tekel kurulmasý öneriliyor.
Son öneri maddesi ise, Suriye’nin yeniden onarýmý için Ýmar ve Onarým Komitesi kurulmasý; diðer bir ifadeyle bir kalkýnma-planlama merkezi oluþturulmasý. Bu komite, yardýmlarý, yatýrýmlarý ve alt yapý onarým giriþimlerini ve dost ülkelerin bu sürece katýlýmýný düzenlesin deniyor.
Bu madde kýsaca, Suriye’nin yeniden yapýlanma sürecine girerken ‘dost ülkelerin’ kendi baþlarýna çeþitli kesimlerle baðlantý kurmasýnýn önüne geçme amacý taþýyor denebilir. Muhtemelen bu tür bir komite içinde hükümet kesiminden de kiþilerin olacaðý varsayýlýyor; ayrýca baþta Türkiye olmak üzere bir dizi baþka ülke menþeili giriþimcinin denetlenmesi isteniyor. Kýsaca Ýran, Suriye’nin yeniden yapýlanmasýnda rol oynamaya talip ve bu arada Suriye’nin yeni ekonomik modeli hakkýnda da bir öneri sunmuþ oluyor.
