Ýþçinin iþe devamlýlýðýnýn saðlanmasý ve keyfi iþten çýkarmalarýn önlenmesi için 2003 yýlýnda iþ güvencesi getirilmiþti. Otuz veya daha fazla iþçi çalýþtýran iþyerlerinde en az altý aylýk kýdemi olan iþçinin belirsiz süreli iþ sözleþmesini fesheden iþveren, iþçinin yeterliliðinden veya davranýþlarýndan ya da iþletmenin, iþyerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadýr. Yer altý iþlerinde çalýþan iþçilerde kýdem þartý aranmamaktadýr. 30 iþçi sayýsýnýn tespiti zaman zaman iþçi-iþveren arasýnda anlaþmazlýklara neden olduðunda ayrýntýlarýnýn açýklanmasýnda büyük bir yarar var.
Buna göre 29 ve daha az iþçi çalýþtýrýlan iþyerleri iþ güvencesine yönelik düzenlemelerden istisna tutulmuþtur. Bu yüzden 30 iþçi kriteri, çalýþtýrýlan iþçi sayýsýnýn belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken önemli bir ölçü teþkil edecektir.
Otuz iþçinin belirlenmesinde, iþçinin belirli süreli veya belirsiz süreli veyahut deneme süreli iþ sözleþmesiyle çalýþmasýnda bir fark bulunmamaktadýr. Ýþ güvencesi hükümlerinden sadece belirsiz iþ sözleþmesiyle çalýþan iþçilerin yararlanmasý bu durumu deðiþtirmemektedir. Burada önemli olan, “iþ güvencesinden yararlanacak olan iþçiler deðil; iþ güvencesine girecek olan iþyerlerinin tespitidir.”
Ýþyerinde tam veya kýsmi süreli çalýþanlar ile belirli veya belirsiz süreli sözleþmeyle çalýþan iþçiler otuz iþçi sayýsýnýn tespitinde dikkate alýnýr. Kýsmý süreli çalýþan iþçiler de, diðer þartlarý (belirsiz süreli iþ sözleþmesiyle çalýþma, iþyerinde 30 iþçi istihdam edilmesi ve 6 aylýk kýdemli olmak gibi) taþýmalarý halinde, iþ güvencesinden yararlanabilirler
Ayrýca, çaðrý üzerine çalýþanlar ile mevsimlik sözleþmeyle çalýþan iþçiler de otuz iþçinin belirlenmesinde dikkate alýnýr.
Yine, hasta ve izin gibi sebeplerden iþ sözleþmesi askýda olanlarla iþe iade davasý açmýþ ve davasý lehine sonuçlanan iþçi/iþçiler de iþverenin feshin geçersiz sayýldýðý dönem bakýmýndan 30 iþçinin belirlenmesinde sayýya dahil edilmelidir.
Çýraklarýn durumu
Ýþ Kanunu kapsamý dýþýnda kalan ve iþçi sýfatýný taþýmayan çýrak, stajyer ve meslek öðrenimi gören öðrenciler, otuz iþçinin hesaplanmasýnda dikkate alýnmazlar.
Memur ve sözleþmeli personel
Memurlar, 30 iþçilik sayýnýn belirlenmesinde dikkate alýnmaz. Sözleþmeli personel de iþ sözleþmesiyle çalýþmadýðýndan 30 sayýsýnýn tespitinde hesaba katýlmaz.
Alt iþveren iþçileri
Asýl-alt iþverenlik iliþkisinde asýl iþveren ve alt iþveren farklý kiþilikler olduklarýndan 30 sayýsýnýn belirlenmesinde ayrý ayrý deðerlendirilirler. Baþka bir ifadeyle, iþyerindeki alt iþveren iþçileri asýl iþverenin iþyerinde çalýþan iþçi sayýsýnýn belirlenmesinde hesaba katýlmadýklarý gibi, alt iþverenin iþçilerinin hesaplanmasýnda da asýl iþverenin iþçileri dikkate alýnmazlar.. Ancak burada önemle belirtmek gerekir ki, yasal veya benzeri yükümlüklerinden kaçmak için iþçilerin bir kýsmýnýn muvazaalý olarak alt iþveren iþçisi olarak gösterilmesi halinde bu iþçiler, iþçi sayýsýna dahil edilmelidir.
Geçici iþ iliþkisi ile çalýþtýrýlanlar
Ýþyerinde geçici iþ iliþkisi ile çalýþtýrýlanlar, 30 iþçi sayýnýn belirlenmesinde hesaba katýlmazlar. Geçici iþçi saðlayan iþverenle iþ sözleþmeleri devam eden geçici iþçiler, kendi iþverenlerindeki iþçi sayýnýný hesaplanmasýnda dikkate alýnýrlar. Baþka bir ifadeyle, ödünç verilen iþçiler kendi iþyerlerinde 30 iþçinin belirlenmesinde dikkate alýnmalýdýr.
Tarým iþçileri
4857 Sayýlý Ýþ Kanunu’nun 4. maddesi, 50’den az iþçi çalýþtýrýlan (50 dahil) tarým ve orman iþlerinin yapýldýðý iþyerleri veya iþletmelerinde (ÝþK.m.4/b) Ýþ Kanunu’nun uygulanmayacaðýný belirtmiþtir. Bu baðlamda 50’den az iþçi çalýþtýrýlan (50 dahil) tarým ve orman iþlerinin yapýldýðý iþyerlerinde veya iþletmelerinde iþ sözleþmesiyle çalýþanlar, Ýþ Kanunu’na tabi deðildirler. Bundan dolayý tarýmda iþ güvencesinden yararlanmada çalýþan iþçi sýnýrlamasý 30 deðil, 51’dir.
Birden fazla iþyeri
Ayný iþverenin ayný iþkolunda birden fazla iþyerinin bulunmasý halinde, iþyerinde çalýþan iþçi sayýsý, bu iþyerlerinde çalýþan toplam iþçi sayýsýna göre belirlenecektir.
30 iþçinin hesaplanmasýnda iþverenin ayný iþkolundaki tüm iþyerlerinde çalýþan iþçileri esas alýnmalýdýr.
