Ýþ Yasasý’nýn önemli bazý maddeleri ferdi veya toplu iþ sözleþmeleriyle çalýþanlarýn lehine deðiþtirilebilir. Nispi emredici nitelikte olan bu düzenlemelerin bilinmesinde yarar var.
Ýþte detaylar:
1-Yýllýk izin
4857 sayýlý Ýþ Kanunu’nun 53/3. maddesi uyarýnca, mevsimlik iþlerde yýllýk ücretli izinlere iliþkin hükümler uygulanmaz.
Bir baþka anlatýmla, mevsimlik iþçi, 4857 sayýlý Kanun'un yýllýk ücretli izin hükümlerine dayanarak, yýllýk ücretli izin kullanma veya buna dayanarak ücret alacaðý isteminde bulunamaz.
Hemen belirtmek gerekir ki, 53/3. maddedeki kural, nispi emredici kural olup, iþçi lehine bireysel iþ sözleþmesi ya da toplu iþ sözleþmesi ile yýllýk ücretli izne iliþkin hükümler düzenlenebilir ve mevsimlik iþçiler için yýllýk izin hakký tanýnabilir. (22. Hukuk Dairesi (16.01.2017 tarih2015/15011 E. 2017/22 K.)
2-Fazla çalýþma
4857 sayýlý Ýþ Kanununun 41’inci maddesinin ikinci fýkrasý uyarýnca, fazla... saat ücreti, normal ... saat ücretinin yüzde elli fazlasýdýr. Ýþçiye fazla ... yaptýðý saatler için normal ... ücreti ödenmiþse, sadece kalan yüzde elli kýsmý ödenir.
Kanunda öngörülen yüzde elli fazlasýyla ödeme kuralý nispi emredici niteliktedir. Taraflarýn sözleþmeyle bunun altýnda bir oran belirlemeleri mümkün deðilse de, daha yüksek bir oran tespiti mümkündür. (9. Hukuk Dairesi 22.12.2016 tarih 2015/6810 E., 2016/22776 K.)
3-Kýdem tazminatý
Kýdem tazminatý, feshe baðlý haklardan olsa da, iþ sözleþmesinin sona erdiði her durumda talep hakký doðmamaktadýr.
4857 sayýlý Ýþ Kanunu’nun 120’nci maddesi hükmüne göre, yürürlükte býrakýlan 1475 sayýlý Yasa’nýn 14’üncü maddesinde, kýdem tazminatýna hak kazanabilmek için iþçinin iþverene ait iþyerinde en az bir yýl çalýþmýþ olmasý gerekir.
Kýdem tazminatýna hak kazanma noktasýnda en az bir yýllýk çalýþma koþulu, Ýþ Kanunu sistemi içinde nispi emredici bir hüküm olarak deðerlendirilmelidir.
Buna göre, toplu ya da bireysel iþ sözleþmeleriyle, en az bir yýl çalýþma süresi iþçi lehine azaltýlabilecektir. (9. Hukuk Dairesi 18.04.2016 tarih 2016/8902 E. 2016/9707 K.)
4-Ýþ güvencesi
4857 sayýlý Kanun’un 18. maddesinin birinci fýkrasýna göre iþ güvencesi hükümlerinden yararlanmak için otuz veya daha fazla iþçi çalýþtýran iþyerinde çalýþmak gerekir.
Ayný maddenin dördüncü fýkrasýna göre iþverenin ayný iþkolunda birden fazla iþyerinin bulunmasý halinde, iþyerinde çalýþan sayýsý bu iþyerlerinde çalýþan toplam iþçi sayýsýna göre belirlenir.
Ýþçi sayýsýna iliþkin bu hüküm nispi emredici olduðundan, daha az iþçi sayýsýný öngören sözleþme hükümleri geçerli kabul edilmektedir. (22. Hukuk Dairesi 24.01.2017 tarih 2017/545 E. 2017/979 K.)
4857 sayýlý Kanun’un 18. maddesinin birinci fýkrasýna göre iþ güvencesi hükümleri kapsamýna girmek için en az altý aylýk kýdeme sahip olmak gerekir.
Ayný maddenin dördüncü fýkrasýna göre altý aylýk süre ayný iþverenin bir veya deðiþik iþyerlerinde geçen süre birleþtirilerek hesaplanýr.
Sözü edilen maddenin ikinci fýkrasýna göre altý aylýk kýdemin hesaplanmasýnda ayný Kanun'un 66. maddesindeki süreler dikkate alýnýr.
Altý aylýk kýdem þartýný öngören hüküm nispi emredici olduðundan, daha az kýdem þartýný öngören sözleþme hükümleri geçerli kabul edilmektedir. (22. Hukuk Dairesi19.01.2017 tarih 2016/32126E. 2017/547 K.)
