Yaz aylarý yaklaþýrken en çok merak edilen konulardan olan yýllýk ücretli izin ve ücretli mazeret izinleri hakkýnda merak edilen konularý açýklamak istedik.
Çalýþanlarýn yýllýk izin hakký, yasadan doðan bir dinlenme hakkýdýr. Çalýþanlarýn dinlenerek bedensel ve ruhsal saðlýklarýný korumalarý, motivasyonlarýný ve iþ verimliliðini artýrmalarý amacýyla yýllýk ücretli izin haklarý bulunmaktadýr.
Genel kural olarak, iþçiye izne hak kazandýðý yýl içinde yýllýk izni kullandýrýlmalýdýr. Yýlýn içinde kullanýlmayan izinler gelecek hizmet yýllarýna devreder; çünkü yýllýk izin hakký vazgeçilemez bir haktýr. Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri yýllýk izne hak kazanmada çalýþýlmýþ gibi sayýlýr, yýllýk izin hakkýndan hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri düþülemez. Hafta tatili kural olan yedinci gündür, þayet iþyerinde beþ gün çalýþýlýyor ve altýncý gün iþ sözleþmesi, personel yönetmeliði gibi kaynaklarda hafta tatili olarak tanýmlanmýþ ise altýncý günün yýllýk izinden düþülmesi mümkün deðildir. Ancak altýncý gün hafta tatili olarak tanýmlanmamýþ ise yýllýk izin hakkýndan düþülebilir.
Yýllýk izin süresi
Ýþ Kanunu'na tabi çalýþanlar için yýllýk ücretli izin süresi;
a) Bir yýldan beþ yýla kadar hizmet süresi olanlara on dört günden,
b) Altýncý yýl hizmet süresinden itibaren on dördüncü yýl hizmet süresi olanlara yirmi günden,
c) On beþ yýl ve daha fazla hizmet süresi olanlara yirmi altý günden,
az yýllýk izin verilemez. Ancak on sekiz ve daha küçük yaþtaki iþçilerle elli ve daha yukarý yaþtaki iþçilere verilecek yýllýk ücretli izin süresi yirmi günden az olamamaktadýr.
Ýznin bölünememesi
Yýllýk ücretli izin iþveren tarafýndan bölünemez. Baþka bir ifadeyle, yýllýk izin süresinin iþveren tarafýndan sürekli bir þekilde verilmesi zorunludur.
Ancak çalýþandan talep gelmesi durumunda, izin süreleri, taraflarýn anlaþmasý ile bir bölümü on günden aþaðý olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.
Ücretsiz yol izni hakký
Yýllýk ücretli izinlerini kullanan iþçi, iþyerinin kurulu bulunduðu yerden baþka bir yerde iznini geçirecek ise talepte bulunanlara iþveren toplam dört güne kadar iþçiye ücretsiz yol izni vermelidir.
Ýþçinin yýllýk iznini iþyerinin kurulu olduðu yerden uzakta geçireceðini belgelendirmeleri gerekmektedir.
Avans ödenmesi
4857 sayýlý Ýþ Kanununun 57. maddesine göre iþveren, yýllýk ücretli iznini kullanan her iþçiye, yýllýk izin dönemine iliþkin ücretini ilgili iþçinin izine baþlamasýndan önce peþin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadýr.
Ýzinde hastalanma
Ýþ Kanununun 56. maddesine göre, dinlenme ve hastalýk izinleri yýllýk izne mahsup edilemez. Ýþçinin, yýllýk ücretli izin kullanýrken hastalanmasý veya kaza geçirmesi halinde, ilgili saðlýk kuruluþlarýndan saðlýk izni almasýyla yýllýk izni askýya alýnacaktýr. Çalýþanýn hasta olduðu günler yýllýk izin hakkýndan düþülemeyecektir.
Ýzin parasý ödenmesi
Ýþ sözleþmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde iþçinin hak kazanýp da kullanmadýðý yýllýk izin sürelerine ait ücreti, sözleþmenin sona erdiði tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Baþka bir ifadeyle, belirli süreli iþ sözleþmesinin bitimi veya taraflarýn anlaþmasý yahut iþçinin ölümü ile sözleþmenin sona ermesi hallerinde de izin ücretinin iþçiye ya da mirasçýlarýna ödenmesini gereklidir.
Uygulamada sýkça karþýlaþýldýðý üzere, iþ sözleþmesi devam eden bir iþçinin yýllýk ücretli izin hakkýný kullanmayarak, çalýþmasýný devam ettirmesi ve bu süreye ait ücretini talep etmesi Kanuna uygun deðildir. Ýþ sözleþmesi devam eden bir iþçi, yýllýk izin hakkýný kullanmayarak bu süreye ait ücretini isteyemeyecektir.
Mazeret izinleri
Ýþ Kanununa göre iþçilerin mazeret izinleri,
Ýþçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasýnýn, eþinin, kardeþinin, çocuðunun ölümü hâlinde üç gün,
Eþinin doðum yapmasý hâlinde ise beþ gün,
Ýþçilerin en az yüzde yetmiþ oranýnda engelli veya süreðen hastalýðý olan çocuðunun tedavisinde, hastalýk raporuna dayalý olarak ve çalýþan ebeveynden sadece biri tarafýndan kullanýlmasý kaydýyla, bir yýl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin þeklindedir.
6645 Sayýlý Kanun'la yapýlan düzenleme ile bu mazeret izinlerinin ücretli olmasý saðlanmýþtýr.
Mazeret izinleri Ýþ Kanununda aksine hüküm bulunmadýðý için takvim günüdür. Örneði kadýn iþçinin Cuma günü saat 23:59'da evlenmesi halinde Cuma, Cumartesi ve Pazar günü iþçi mazeret izninde olacak, iþçinin Pazartesi günü iþbaþý yapmasý gerekecektir.
Mazeret izinleri yýllýk ücretli izinlerde olduðu gibi devretmemektedir. Dolayýsýyla kullanýlmayan mazeret izninin takip eden günlere devri söz konusu deðildir.
