Ýþ kazalarýndan kaynaklanan sýkýntýlarýn çözümü için sayýn Baþbakanýmýz Ahmet Davutoðlu dün yeni iþ saðlýðý ve güvenliðine iliþkin düzenlemeleri açýkladý.
Bu hafta Meclise sunulmasý beklenen iþ saðlýðý ve güvenliðine iliþkin yeni düzenlemeler ise önemli üç aþamadan geçecek. Buna göre öncelikle zihniyet deðiþecek, süreç yönetilecek ve yasal düzenlemeler yapýlacak. Ülkemizde iþ kazalarýnýn en önemli nedeninin çalýþan-iþveren ve kurumlarýn eðitim eksikliði olduðu deðerlendirildiðinde baþta eðitim ve bilinçlendirme olmak üzere yapýlacak çalýþmalarla ciddi bir farkýndalýk oluþturulmasý gerekmektedir. Yeni düzenlemenin esaslarý ise aþaðýdaki konularda düzenlemeler getirilecek.
1- Çok tehlikeli iþlerde çalýþan 2 milyon 700 bin çalýþana mesleki yeterlilik belgesi almasý gerekecek,
2- Meslek okullarýnda ve üniversitelerde zorunlu iþ saðlýðý ve iþ güvenliði dersi getirilecek,
3- Yapý denetim firmalarýna iþ saðlýðý ve güvenliði konusunda sorumluluk getirilecek,
4- Ýnþaatlarda þantiye þeflerine iþ güvenliði uzmaný olma zorunluðu getirilmesi, Sertifika sahibi olmayanlar þantiye þefi olamayacak,
5-Yaptýrýmlarda ödül, ceza dengesi gelecek. Ýþ kazasý olmayan iþ yerleri ödüllendirilecek. Ýþ kazasý olan yerlere ceza getirilmesi, 3 yýl iþ kazasý olmayan yere kesilen iþsizlik sigortasý primi yüzde 2 yerine yüzde 1 olmasý, baþka iþ yerinde ölümlü iþ kazasý meydana gelirse ayný prim yüzde 3 olarak tahsil edilecek,
6-Ýdari para cezalarýnda ciddi artýþlar getirilecek,
7-Standartlara uygun kiþisel koruyucu donaným saðlamayana idari para cezasý uygulanacak,
8-Kamuda rödovans olacak ama bütünüyle baþka iþverene devredilemeyecek. Özel sektörde rödovans olmamasý, rödovans sözleþmelerinin 15 yýldan az olmayacak þekilde yapýlacak,
9-Ýnisiyatife býrakýlmadan iþin durdurulmasý söz konusu olacak, (örneðin madende en az 2 odanýn yer üstü baðlantýsý saðlanmazsa iþ durdurulacak),
Ýþveren ölümlü iþ kazasýnda kusurlu bulunursa ceza kanununda yer alan cezaya ilaven 2 yýl kamu ihalelerinden men edilecek,
10-Yeraltý maden iþlerinde çalýþanlarýn kaydý için bir çip sistemi kurulacak. Madencilerin sürekli bir elektro ciple dolaþmasý gerekecek,
11- Madenler iki yoldan yer üstüne baðlanmasý þartý aranacak,
12-Yeraltý çalýþmalarýnda hazýrlanan planlarýn 3 boyutlu olmasý zorunlu hale getirilmesi gerekecek,
13-Maden ve inþaat sektöründe iþ saðlýðý teftiþleri görüntülü ve fotoðraflý olacak. Müfettiþlerin bizzat görüntülemesi söz konusu olacak,
14-Maden çalýþmalarýnda her aþama elektronik ortamda kaydedilecek. Bilgiler bilgisayara iþlenecek. Ayný anda Enerji Bakanlýðý’nda bilgiler geçilmesi, an be an durumun takip edebilecek,
15-Yýlda 1 olan acil durum plan ve tatbikatlarýnýn 6 ayda bir yapýlacak. Tatbikat yapýlýp bildirimle yetinilmeyecek. Sadece madenlerdeki þikayetleri deðerlendirmek için ayrý bir hat kurulacak,
16-Sadece madenlerdeki þikayetleri deðerlendirmek üzere Alo 170’e ek bir hat kurulacak, Maden þirketleri bir geçiþ sürecinde olacaðýndan, madencilere yaþam sigortasý yaptýrýlacak, Maden sahalarýnýn denetimi, faaliyetlerinin düzenlenmesi akredite baðýmsýz kurtuluþlar tarafýndan yapýlacak, Küçük iþletmelerin birleþmesini teþvik edip ve havza madenciliðinin geniþlemesine yönelik çalýþmalar yapýlacak, Ruhsat harçlarýný maden türü ve büyüklüðüne göre yeniden deðerlendirilecek.
Ýþ güvenliðinde öneriler
Baþbakanýmýz sayýn Ahmet Davutoðlu’nun Ýþ Güvenliði Eylem Planýna küçük de olsa bir katkýda bulunmak istiyoruz. Buna göre;
1- Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Üst Kurulu kurularak mevzuat, denetim, uygulamalar ve iþ kazalarýyla mücadelede önemli bir kazaným saðlanmalýdýr. Hem kamu, hem özel sektör ve uygulamacýlar, hem de akademisyenlerden seçilecek üyelerle oluþturulacak Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Üst Kurulu tamamen baðýmsýz olarak mevzuatý ve kurallarý düzenleyeceði gibi, etkin bir denetim standardý da saðlayacaktýr. Özellikle piyasa deneyimi ve akademik birikimlerin de katkýsý ile iþ kazasý ve meslek hastalýklarýyla mücadelede etkin bir ortam oluþturulabilecektir.
Ýþ güvenliði uzmanlarýnýn eðitiminde farklý metotlar geliþtirilmeli, zorunlu olarak farklý sektörlerde asgari bir yýllýk stajlar eklenmelidir. Mevcut 220 saatlik bir eðitimden geçerek iþ güvenliði uzmaný olanlarýn maalesef uygulamada yetersiz kaldýklarý görülmektedir. Müfredatýn yeniden gözden geçirilerek uygulamanýn artmasý gerekmektedir.
Dünyanýn hiçbir ülkesinde olmayan A-B-C sýnýfý iþ güvenliði uzmaný ayrýmý derhal kaldýrýlmalý ve sektörel iþ güvenliði uzmanlýðý getirilmelidir. Mevcut durumda sektörel tecrübeye bakýlmadan SGK’ya ödenmiþ prim günlerine bakýlarak bir sýnav yapýldý. Bir sýnavla bu sertifikalarýn daðýtýlmasý saðlandý. Bu piyasadaki A ve B sýnýfý ihtiyacýný karþýladý fakat ciddi bir tecrübe açýðýný ortaya çýkardý. Öyle ki, bazý A grubu uzmanlar C grubu uzmanlarýn gözetiminde ve refakatinde iþi öðrenmeye baþladý. Bakanlýk burada yaptýðýmýz uyarýlarý ciddiye almayarak önemli bir soruna sebebiyet verdi. Bunun yerine eðitim aldýklarý alanlarda hizmet verilebilmesi saðlanmalýydý. Örneðin maden iþletmelerinde sadece maden mühendislerinin hizmet vermesi saðlanabilir. Ayrýca ayný iþ güvenliði uzmanýnýn hizmet vermesi yerine iþverenlere farklý uzmanlardan hizmet alma imkaný saðlanmalýdýr. Örneðin 50 saat iþ güvenliði uzmaný çalýþtýracak bir iþveren, 20 saat makine mühendisi, 20 saat endüstri mühendisi ve 10 saat elektrik mühendisi belgesi olan uzmanlardan hizmet edebilmelidir.
Ýþ saðlýðý ve güvenliði eðitimlerinin uzaktan (e-learning) verilmesine olanak saðlanmalýdýr. Türkiye çapýnda ve çok sayýda çalýþaný olan bankalar, sigorta þirketleri, marketler gibi az tehlikeli iþkolundaki firmalarda sýnýf eðitimi olanaksýz hale gelmektedir. Ýþ güvenliði uzmanlarý için uzaktan eðitime müsaade edilirken, iþçilere uzaktan eðitime izin verilmemesinin bilimsel bir dayanaðý da bulunmamaktadýr.
Ýþ güvenliði uzmanlarý ve iþ yeri hekimleri için bakanlýk tarafýndan rehber niteliðinde acil durum planlarý, risk analizleri, iþ güvenliði eðitimleri gibi dokümanlar hazýrlanmalýdýr. AB ülkelerinde olduðu sektörlere özgü rehberler hazýrlanmalý ve müfettiþler de denetimlerde bunu baz almalýdýrlar.
Ýþ güvenliði uzmaný ve iþyeri hekiminin çalýþma süresi tamamen çalýþan sayýsýna baðlý kalmamalýdýr. Örneðin 50 kiþinin çalýþtýðý bir þantiyede iþ güvenliði uzmanýnýn hizmet süresi ayda 10 saattir. Bu sürede inþaatta yeterli ve saðlýklý iþ güvenliði hizmeti sunulamamaktadýr. Örneðin bu tarz iþletmelerde (þantiye büyüklüðüne göre, çalýþan sayýsý dikkate alýnmadan) asgari bir süre (haftada bir gün) konulmalýdýr. Örneðin inþaat-maden-madeni eþya ve metal sektörü gibi en çok iþ kazasý yaþanan yerlerde en azýndan kiþi sayýsýndan baðýmsýz ve normal kiþi sayýsýna baðlý süreye ilave olarak haftada bir gün olmak üzere iþ güvenliði uzmaný çalýþtýrýlmalýdýr.
Ýþ güvenliði profesyonellerinden 10 yýlý doldurmuþ olanlarýn da Ýþ Müfettiþi olmasýnýn saðlanmasý halinde hem piyasa deneyimi teftiþ kuruluna girmiþ olacak ve hem de farklý bakýþ açýlarýyla sorunlarýn çözümüne katký sunulabilecektir.
ÝSG hizmetleri yönetmeliðinin 12. maddesinin 8. bendinde yer alan OSGB malzeme listeleri azaltýlmalýdýr. Çünkü OSGB’ler firmalara giderek hizmet vermekte ve kurulum için gerekli olan teknik ekipmanlar kullanýlmamaktadýr. Ortalama 8.500 TL’ye mal olan týbbi malzemeler asla kullanýlmamakta ve ülkemiz týbbi malzeme mezarlýðýna dönmüþ bulunmaktadýr.
ÝSG hizmetleri yönetmeliðinin 13. maddesinde “OSGB’ler, iþ saðlýðý ve güvenliði hizmetlerinin tamamýný veya bir kýsmýný baþka bir kiþi veya kuruma devredemezler” hükmü vardýr. Bu hüküm OSGB’ler arasýnda iþbirliði ve sinerjinin önünü kapatmaktadýr. Bu düzenleme ile farklý illerde kurulu OSGB’lerin bir firmanýn farklý illerindeki iþyerlerine hizmet vermesini engellemektedir. Bu hüküm kaldýrýlsa hem OSGB’ler arasýndaki iþbirliði ve hizmet kalitesi artar, buna karþýlýk kazalar azalýr ve hem de OSGB maliyetleri düþer, ülkemiz de OSGB mezarlýðýna dönmez. Bu bent yüzünden yüzbinlerce lira vergi ödeyen, onlarca personel çalýþtýran OSGB’ler haksýz ve hukuksuz olarak kapatýlmaktadýr. Bakanlýðýn keyfi ve hukuki dayanaktan yoksun tutumu firmalarý ve OSGB’leri maðdur etmektedir.
Ýþ müfettiþleri iþverene ceza yazmak yerine rehberlik yapmalýdýr. Eksiklik üzerine deðil güvenlik kültürü ve davranýþ odaklý denetime geçilmelidir. Bütün dünyada denetimler, güvenlik kültürü ve davranýþ odaklý olarak yapýlmaktadýr. Özellikle ÇSGB bünyesindeki deneyimli müfettiþ ve iþ saðlýðý güvenliði uzmanlarýnýn bu birikimlerini sahada deðerlendirmeleri ve proje çalýþmalarý kapsamýnda iþletmelere rehberlik yapmalarýnda yarar vardýr.
