Ýþveren tarafýndan belirsiz süreli iþ sözleþmesinin geçerli sebeple feshedilmesinde belirli koþullara dikkat edilmesi gerekmektedir. Ýþçilerin iþ sözleþmeleri iþveren tarafýndan feshedilirken, 4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 25'inci maddesinde sayýlý haller olmadýðý müddetçe fesih nedeninin "geçerli" olmasý gerekmektedir.
Otuz veya daha fazla iþçi çalýþtýran iþyerlerinde en az altý aylýk kýdemi olan iþçinin belirsiz süreli iþ sözleþmesini fesheden iþveren yapacaðý feshi, iþçinin yeterliliðinden veya davranýþlarýndan ya da iþletmenin, iþyerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayandýrmak zorundadýr.
Nitekim iþ güvencesi de iþçinin iþ sözleþmesinin iþveren tarafýndan yasaya uygun þekilde feshedilememesi halinde iþçiyi koruma mekanizmasýný ifade etmektedir. Bu kapsamda fesih geçerli bir nedene dayanmak zorundadýr. Fesih nedeni bilgi ve belgelere dayanarak iþveren tarafýndan ispat edilebilir olmalýdýr.
Bu doðrultuda iþverenin keyfi fesihler engellenmiþtir.
Fesih nedeninin haklý veya geçerli nedene dayandýðý ispat edilmezse iþe iade sonucu ortaya çýkmaktadýr. Bu durumda geçerli neden 3 ana baþlýk altýnda toplanabilir:
1. Ýþçinin yetersizliðinden kaynaklanan nedenler,
2. Ýþçinin davranýþlarýndan kaynaklanan nedenler,
3. Ýþyerinin ve iþin gereklerinden kaynaklanan nedenler.
Ayný zamanda geçerli neden sayýlmayan haller Ýþ Kanunu'na göre þunlardýr:
· Sendika üyeliði,
· Sendikal faaliyete katýlmak,
· Sendika iþyeri temsilciliði yapmak,
· Ýþverene karþý yasal haklarýný kullanmak,
· Hamilelik,
· Ýþçinin kýdemine göre 4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 25'inci maddesinde belirlenen süre kadar uzun süren hastalýðýnýn olmasý.
Geçerli fesih nedeni iþçiden kaynaklýyorsa ya iþçinin yetersizliðinden ya da iþçinin davranýþlarýndan kaynaklandýðý bilgi ve belgelerle ortaya konulmalýdýr.
Devam eden iþ iliþkisinde bu nedenler gündeme geldiðinde, iþçinin iþ sözleþmesi feshedilmeden önce mutlaka feshin son çare ilkesine uygun hareket edilmesi gerekmektedir.
Ýþçiden kaynaklý geçerli nedenlerde, fesih son çare ilkesine uygun hareket edilmesi, iþçinin yazýlý olarak uyarýlmasý, iþçinin savunmasýnýn alýnmasý, gerekirse iþçiye ilgili konularda eðitim verilmesi, hatta çalýþtýðý pozisyonun deðiþtirilmesinin teklif edilmesi gibi adýmlarý içermektedir.
Örneðin, iþverenin iþçinin yetersizliðinden kaynaklý geçerli nedenle fesih yapmadan önce, çalýþanýn öncelikle o iþe uygunluðunu kesinleþtirmesi, yetersizlik nedeni hakkýnda iþçiden savunma almasý, yazýlý olarak uyarmasý ve gerekirse yetersizliðini giderecek þekilde eðitim vermesi gerekmektedir. Tüm bu süreçler aþýlýrken iþçinin iþveren tarafýndan gözlemlenmesi gerekmektedir.
Feshin son çare ilkesine de uygun þekilde süreç yönetilmesine raðmen iþçinin yetersizliði giderilmezse, iþveren geçerli nedenle fesih yapabilir.
Bu aþamada fesih nedeninin geçerli nedene dayandýðýný ispatlayan bilgi ve belgelerin toplanmasý, fesih tebliðinin yazýlý olarak yapýlmasý, fesih nedeninin açýk ve kesin bir þekilde yazýlarak iþçiye teblið edilmesi önemlidir.
Geçerli nedenle iþ sözleþmesi feshedilen çalýþanýn en az 1 yýllýk kýdem süresi varsa kýdem tazminatý, ihbar sürelerine uyulmayacaksa ihbar tazminatý, varsa bakiye yýllýk izin ücreti ve çalýþmasýna baðlý diðer hak ediþleri ödenmelidir.
Ýþ sözleþmesi geçerli nedenle iþveren tarafýndan feshedilen çalýþanýn iþten ayrýlýþ kodu, "04 – Belirsiz süreli iþ sözleþmesinin iþveren tarafýndan feshi" olarak bildirilecektir.
