ABD Merkez Bankasý FED’in Yönetim Kurulu üyesi Stein, geçen gün istifasýný açýkladý. Stein ayný zamanda 12 kiþilik FED Faiz Komitesi’nin de üyesi. Yani herkesin FED... FED... diye konuþtuðu adamlardan biri. Stein iki yýldýr görevdeydi, dört yýlý daha da vardý. FED’e atamalarý Baþkan yaptýðý için, istifayý Obama’ya sundu... Neden? Bir iþ tercihiymiþ... Stein’ýn Harvard Üniversitesi’nde profesörlüðü var. Bu makamý da hayat boyu tutabilecek. Ama FED’de kalmayý sürdürürse, Harvard’da hayat boyu Prof. olarak kalamazmýþ. O yüzden 4 yýl daha FED’in A takýmýnda olmaktan vazgeçip, Harvard’daki hayat boyu koltuðu tercih etmiþ...
Dünya FED... FED... diye ölüp bitiyor. Öte yanda FED koltuðuna oturmak istemeyen elemanlar var. FED bile istihdam açýðý yaþýyor. ABD ekonomisinin en büyük sorunu iþsizlik, FED koltuðunda da iþsizlik var.
Geçen hafta aylýk istihdam verisi açýklandý. ABD ekonomisi martta 192 bin yeni iþ yaratmýþ. Aslýnda bu rakam hâl düþük ve yetersiz. Ama ABD’de ‘Yüzyýlýn Krizi’nin baþlamasýndan 6, ekonominin daralmadan çýkmasýndan tam 5 yýl sonra özel sektörün yarattýðý iþ sayýsý, kriz öncesi noktaya döndü. Kedinin kuyruðunu yakalamasý gibi, 5 yýlda baþlangýç noktasýna dönüldü... Bu iyi birþey mi? Çok deðil. Çünkü son 5 yýlda yaþanan nüfus artýþý ve iþgücündeki deðiþim gözardý edilerek -Açýk kapandý- deniyor. Ayrýca da bu özel sektör iþleri. Yani kamu sektörü daha kriz öncesine dönemedi. Sonuçta krizin bütün etkilerini silecek istihdam artýþýnýn 2016 sonunda bile gerçekleþmesi garanti deðil.
Veriler, ABD ekonomisinin bütün FED desteði ve sýfýr faize raðmen hâlâ istenen istihdam düzeyine ulaþamadýðýný gösteriyor. Ýstihdam tam düzelmeden FED’den faiz artýþý beklemeyin. FED Baþkaný Yellen, geçen hafta bunu söyledi. Ýstihdamý tek veri olarak deðil, 5-6 koldan izlediklerini söyledi. Ýstihdam yavaþ, büyüme yavaþ, ayrýca enflasyon istiyorlar, ortada yok. Bunlar da FED’in olaðandýþý desteðinin devam edeceðini gösteriyor. Herþey çok iyi giderse bile, faiz artýþý ihtimali 2015 sonuna kayýyor. Arýza olursa, daha da sonraya kayacak.
Bu arada FED’in aylýk alýmlarý 10’ar milyar azaltmasý sürecek. Azaltmanýn FED’in faiz artýþýyla baðlantýsýný da Yellen son konuþmada koparttý. Alýmlar bu sonbaharda bitecek, ama faiz artýþý meselesi ondan sonra takvime deðil, duruma-veriye baðlý.
ABD bu yýl olaðandýþý sert bir kýþ yaþadý. Hatta ekonomik zayýflýðýn ve kötü verilerin kýþ þartlarýndan kaynaklandýðý savunuldu. Analistlerin önemli bölümü ise ekonominin kýþ yüzünden deðil, kendiliðinden yavaþladýðýný savunuyor. Son istihdam verisinin bu görüþü desteklediði vurgulanmakta. Hem 200 bin sýnýrýna yakýn yeni iþ sayýsý, hem de ocak-þubat istihdam rakamlarýnýn daha yükseðe taþýnmasý, bu görüþü destekliyor... Kýþ þartlarýnýn ekonomik yavaþlamada fazla etkili olmadýðý baskýn görüþ haline gelirse, o zaman FED’in baþý iyice dertte- demek. Sürünen ekonomide faiz artýþý 2016’ya kalýr.
ABD ekonomisi istihdam ile iþsizlik arasýnda gidip gelirken, Washington Post gazetesi güzel bir haber yayýnladý. Ohio’da bir yumurta fabrikasýna 40 iþçi aranýyor. Ýþ iyi, saðlýk sigortasý var, ücret yüksek... Ancak iþletme sahibi onlarca özgeçmiþ baþvurusu arasýndan nitelikli eleman bulamýyor. Bulduklarý da mülakata geç geliyor, bilgileri eksik, iþe dört elle sarýlmayacaklarý anlaþýlýyor, yaþlarý ilerlemiþ ve atalete girmiþler. Ya da abuk ücret isteyerek þanslarýný yok ediyorlar.
Uzun yazýda iþletme sahibinin ýstýrabýný anlamak mümkün. Ýþe adam arýyor... Ýþ var, adam yok... Kriz iþte böyle birþey: Emek uzun süre iþsiz kalýnca paslanýyor, refleksini, enerjisini, gücünü kaybediyor. Neyse ki yazýnýn sonunda bir kadýn aday mülakata erken gelip, bilgisi, dikkati ve enerjisiyle sýnavý geçiyor ve baþvurduðundan daha iyi bir kadroya, yönetici olarak iþe alýnýyor... Tek kiþi için mutlu son, diðerleri için umut yok. Yani, çalýþmak isteyene iþ var. Ama istemek, ve çok istemek gerekiyor.
twitter.com/selimatalayny
