Ýþçi kýdem tazminatý tavaný üzerinde ödeme isteyebilir mi?

Uygulamada iþ hayatýnda en fazla tartýþýlan konu olan Kýdem tazminatý, iþ sözleþmesinin 1475 sayýlý mülga Ýþ Kanunu'nun yürürlükte olan 14'üncü maddesinde öngörülen koþul ve nedenlerle sona eren iþçiye veya iþçinin ölümü halinde mirasçýlarýna yapýlan bir ödemedir.

Ýþçinin kýdem süre 1475 sayýlý mülga Ýþ Kanunu'nun yürürlükte olan 14'üncü maddesinin 1'inci fýkrasýnda belirtildiði gibi iþe baþladýðý tarihtir. Diðer bir ifadeyle iþçinin kýdem süresinin baþladýðý tarih iþ sözleþmesinin imzalandýðý tarih deðil, iþçinin çalýþmaya baþladýðý tarih olacaktýr. Ýþçinin kýdem süresinin sonu ise iþ sözleþmesinin sona erdiði tarih olarak dikkate alýnmalýdýr.

Ýþ sözleþmesinin 1475 sayýlý mülga Ýþ Kanunu'nun yürürlükte olan 14'üncü maddesinde öngörülen koþul ve nedenler þu þekildedir;

• Ýþveren tarafýndan 4857 Sayýlý Ýþ Kanunu'nun 25. maddesinin II numaralý bendinde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarýna uymayan haller ve benzeri nedenler dýþýnda iþ sözleþmesinin feshedilmesi durumu.

• Ýþçi tarafýndan 4857 Sayýlý Ýþ Kanunu'nun 24. maddesinde sayýlan nedenlerden dolayý iþ sözleþmesinin feshedilmesi durumu.

• Muvazzaf askerlik dolayýsýyla iþ sözleþmesinin feshedilmesi durumu. (Bedelli askerlik için de geçerlidir.)

• Ýþçinin baðlý bulunduðu kanunla kurulu kurum veya sandýklardan yaþlýlýk, emeklilik veya malullük aylýðý veya toptan ödeme almasý amacýyla iþ sözleþmesinin feshedilmesi durumu.

• Kadýnýn evlendiði tarihten itibaren bir yýl içerisinde kendi rýzasý ile iþ sözleþmesini sona erdirmesi durumu.

• Ýþçinin ölümü sebebiyle iþ sözleþmesinin son bulmasý halinde.

• Sigortalýlýk süresi ve prim ödeme gün sayýsýný tamamlayarak emeklilik yaþýný bekleyen iþçilerin (yaþ dýþýnda emeklilik) kendi istekleri ile iþten ayrýlmalarý durumu.

1475 sayýlý Ýþ kanunu ödenecek kýdem tazminatýnýn bir yýllýk miktarýný en yüksek devlet memuruna (Cumhurbaþkanlýðý Ýdari Ýþler Baþkaný) ödenen bir yýllýk emeklilik ikramiyesi tutarý ile sýnýrlandýrmýþtýr. Memur maaþ katsayýsýna baðlý olan kýdem tazminatý tavan oraný deðiþmektedir.

1.7.2024-31.12.2024 dönemi için Kýdem Tazminatý Tavaný tutarý brüt 41.828,42 TL olup, damga vergisi kesintisi sonrasý net 41.510,94 TL'dir.

Kýdem tazminatý iþçinin son giydirilmiþ brüt ücreti üzerinden hesaplanmalýdýr. Bu ücret, iþçinin brüt ücretidir. Bu kapsamda, kýdem tazminatý, iþçinin eline geçen ücret üzerinden deðil, sigorta primi, vergi, sendika aidatý gibi kesintiler yapýlmaksýzýn gerçekleþen son brüt ücreti göz önünde tutularak hesaplanýr.

Ýþverenler tavan tutarýn üzerindeki kýsým için kýdem tazminatý ödenmeye zorlanamazlar. Ýþçi çok yüksek ücret almasý durumunda dahi iþverenden kýdem tazminatý tavanýný aþacak þekilde tazminatý isteyemeyecektir. Diðer bir deyiþle, iþçinin kýdem tazminatý koþullarýna hak kazanacak þekilde iþ sözleþmesi sona erdiðinde, çalýþma süresi ile orantýlý olarak kýdem tazminatý tavaný üzerinden kýdem tazminatý isteyebilecektir.

Bu kapsamda, iþverenin rýzasý ile kýdem tazminatý tavanýnýn üzerinde yapýlacak bir ödeme söz konusu olduðunda ise, yapýlan ödeme kýdem tazminatý olarak nitelendirilemeyecektir. Kýdem tazminatý yalnýzca damga vergisi kesintisine tabi iken, kýdem tazminatý tavan tutarýný aþan bir ödeme söz konusu olduðunda, kýdem tazminatý tavan tutarýný aþan kýsým prim/ikramiye niteliðinde kabul edilerek aþan kýsým üzerinden sosyal güvenlik primi gelir vergisi ve damga vergisi kesintilerinin yapýlmasý gerekecektir.