Ýþçinin iþ sözleþmesinin fesih bildiriminin, kanuni düzenlemelere uyulmadan yapýlmasý halinde usulsüz fesih bildirimi söz konusudur.
Ýþ Kanunu'nun 17. maddesine göre, belirsiz süreli iþ sözleþmelerinin feshinden önce durumun diðer tarafa bildirilmesi gerekir. Ýþ sözleþmeleri;
a) Ýþi altý aydan az sürmüþ olan iþçi için, bildirimin diðer tarafa yapýlmasýndan baþlayarak iki hafta sonra,
b) Ýþi altý aydan bir buçuk yýla kadar sürmüþ olan iþçi için, bildirimin diðer tarafa yapýlmasýndan baþlayarak dört hafta sonra,
c) Ýþi bir buçuk yýldan üç yýla kadar sürmüþ olan iþçi için, bildirimin diðer tarafa yapýlmasýndan baþlayarak altý hafta sonra,
d) Ýþi üç yýldan fazla sürmüþ iþçi için, bildirim yapýlmasýndan baþlayarak sekiz hafta sonra,
Feshedilmiþ sayýlacaktýr. Bu süreler asgari olup sözleþmeler ile artýrýlabilecektir. Bildirim þartýna uymayan taraf, bildirim süresine iliþkin ücret tutarýnda tazminat ödemek zorundadýr. Ýþveren bildirim süresine ait ücreti peþin vermek suretiyle iþ sözleþmesini feshedebilir.
Ýhbar tazminatý, belirsiz süreli sürekli (iþin niteliði gereði en az 30 iþ gününden fazla süren) iþ sözleþmesinin feshi halinde, iþ sözleþmesinin haklý bir sebep olmadan fesheden tarafýn fesih bildirim sürelerine uymamasý halinde akdin diðer tarafýna ödemesi gereken paradýr.
Ýþverenin bildirim þartýna uymamasý veya bildirim süresine ait ücreti peþin ödeyerek sözleþmeyi feshetmesi, 4857 sayýlý kanunun 18, 19, 20 ve 21'inci maddesi hükümlerinin uygulanmasýna engel olmayacaktýr. Ýþ Kanunu 18, 19, 20 ve 21'inci maddelerinin uygulanma alaný dýþýnda kalan iþçilerin iþ sözleþmesinin, fesih hakkýnýn kötüye kullanýlmasý ile sona erdirildiði durumlarda iþçiye bildirim süresinin üç katý tutarýnda tazminat ödenecektir. Fesih için bildirim þartýna da uyulmamasý ayrýca dördüncü fýkra uyarýnca tazminat ödenmesini gerektirir.
Ýþçinin muvazzaf askerlik veya kadýn iþçinin evlenmesi sebebiyle iþ sözleþmesini feshinde ihbar öneli tanýnmasýna gerek yoktur.
Yeni Ýþ Arama Ýzni Verilmesi
Ýþverene yüklenen yükümlülüklerden biri de yeni iþ arama izninin iþçiye verilmesidir.
Bu maddeye göre, 17. maddedeki bildirim süreleri içinde iþveren, iþçiye yeni bir iþ bulmasý için gerekli olan iþ arama iznini iþ saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur.
Ýþ arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve iþçi isterse iþ arama izin saatlerini birleþtirerek toplu kullanabilir. Ancak iþ arama iznini toplu kullanmak isteyen iþçi, bunu iþten ayrýlacaðý günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu iþverene bildirmek zorundadýr.
Uygulamada karþýlaþýlan önemli bir sorun da, istifa eden iþçiye iþ arama izninin verilip verilmeyeceði konusundadýr. Yeni iþ arama izni, sözleþmenin kim tarafýndan feshedildiðine bakýlmaksýzýn belirsiz süreli iþ sözleþmelerinde bildirim süresi içinde kullanýlmak üzere iþçiye tanýnmýþ bir haktýr. Baþka bir ifadeyle, istifa eden iþçinin de günlük 2 saat iþ arama izni hakký vardýr.
Ýþveren bildirim süresine ait ücreti peþin vermek suretiyle iþ sözleþmesini feshedebilir. Ýþçinin iþ sözleþmesinin ihbar ücretinin peþin ödenerek feshedilmesi halinde, iþçi yeni iþ arama izni ücreti isteyemeyecektir.
Yargýtay Hukuk Genel Kurulu'nun E. 1982/9-392, K. 1984/549, T. 11.5.1984 sayýlý kararýnda "ihbar tazminatýnýn peþin ödenmesi durumunda, iþ sözleþmesi o anda sona erer. Bu nedenle, iþçi ihbar önelleri içerisinde doðacak haklardan yararlanamaz. Ayný þekilde ihbar önelleri kýdem süresine eklenemez." demekle iþveren bildirim süresine ait ücreti peþin vermek suretiyle iþ sözleþmesini feshetmesi halinde, iþ sözleþmesini hemen sona ereceðini vurgulamaktadýr. Baþka bir ifadeyle yeni iþ arama izni, ancak bildirimin verilmesi halinde söz konusu olmaktadýr.
Ýþ arama izninin, iþ süresinin hangi zamanýnda kullanýlacaðýnýn takdiri kural olarak iþverene aittir. Ancak bu iznin iþçiye bir hak olarak tanýnmasýndaki amaç da dikkate alýndýðýnda, iþveren, yeni iþ arama izninin kullanýlma zamanýný belirlerken iþin aksamamasý kadar, iþçinin iþ bulma ihtimalinin yüksek olduðu zamanlarý da dikkate almak zorundadýr.
Yeni iþ arama izni iþ saatleri içinde kullandýrýlacaktýr. Ýznin, iþ saatleri içinde hangi zamanda kullanýlacaðý, iþçi ve iþverenin yapacaðý sözleþmelerle de kararlaþtýrýlabilir.
