Çalýþanlarýn Ýþ Kanunundan doðan en temel haklarýndan birisi de yýllýk izindir. Ýþ Kanunu’nun 53. maddesine göre, bir iþyerinde iþe baþladýðý günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, ayný iþyerinde veya ayný iþverenin bir veya çeþitli iþyerlerinde en az bir yýl çalýþmýþ olan iþçilere yýllýk ücretli izin verilir. Yýllýk ücretli izin hakkýndan vazgeçilemez.
Niteliklerinden ötürü bir yýldan az süren mevsimlik veya kampanya iþlerinde çalýþanlara bu Kanunun yýllýk ücretli izinlere iliþkin hükümleri uygulanmaz.
Ýþçilere verilecek yýllýk ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a) Bir yýldan beþ yýla kadar (beþ yýl dahil) olanlara ondört günden,
b) Beþ yýldan fazla onbeþ yýldan az olanlara yirmi günden,
c) Onbeþ yýl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtý günden,
Az olamaz. Yer altý iþlerinde çalýþan iþçilerin yýllýk ücretli izin süreleri dörder gün arttýrýlarak uygulanýr.
Ancak onsekiz ve daha küçük yaþtaki iþçilerle elli ve daha yukarý yaþtaki iþçilere verilecek yýllýk ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Diðer bir deyiþle onsekiz ve daha küçük yaþtaki iþçilerle elli ve daha yukarý yaþtaki iþçilere bir yýlýný dolduklarý takdirde en az 20 gün yýllýk izin verilmelidir.
Yýllýk izin süreleri iþ sözleþmeleri ve toplu iþ sözleþmeleri ile artýrýlabilir. Yukarýda öngörülen izin süreleri, taraflarýn anlaþmasý ile bir bölümü on günden aþaðý olmamak üzere bölümler hâlinde kullanýlabilir.
Esasen yýllýk izinlerin hak kazanýldýðý tarihten itibaren bir yýl içinde kullanýlmasý gerekmekle birlikte bazý nedenlerle yýllýk izinlerin kýsmen veya tamamen kullanýlmadýðý durumlar olabilmektedir.
Ýþte bu gibi durumlarda iþçinin hak kaybýna sebebiyet vermemek için Ýþ Kanunu’nun 59. maddesine göre, iþ sözleþmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde iþçinin hak kazanýp da kullanmadýðý yýllýk izin sürelerine ait ücretin ödenmesi gerektiði belirlenmiþtir. Buna göre, iþ sözleþmesinin sona erdiði tarihteki son brüt ücreti üzerinden kullanýlmayan izin günlerinin ücretinin kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Yýllýk izin ücreti brüt ücret üzerinden ödenir, diðer hak ve menfaatler dikkate alýnmaz.
Kullanýlmayan yýllýk izin ücretinin hesaplanmasýnda, iþçinin iþe giriþ tarihinden fesih tarihine kadar tüm çalýþma döneminde hak kazanýlan yýllýk izin gün sayýsýndan kullanýlan yýllýk izinlerin düþülmesi suretiyle aradaki kullanýlmayan izin gün sayýsý için son ücreti üzerinden yýllýk izin ücretinin istenmesi gereklidir.
Esasen uygulamada zaman zaman gördüðümüz, çalýþanlarýn izin paralarýnýn ödenmesi yanlýþ bir uygulamadýr. Çalýþan ve iþ sözleþmesi devam eden iþçinin kullanmadýðý izinler paraya dönüþtürülemez.
Söz konusu düzenleme, belirli süreli iþ sözleþmesinin bitimi veya taraflarýn anlaþmasý yahut iþçinin ölümü ile sözleþmenin sona ermesi hallerinde de izin ücretinin iþçiye ya da mirasçýlarýna ödenmesini saðlayýcý açýklýktadýr.
Kullanýlmayan yýllýk izin süresine iliþkin ödemeler, iþ sözleþmesinin sona erdiði tarihteki baz ücret üzerinden hesaplanacaktýr. Fazla mesai, ikramiye, prim gibi yan haklar yýllýk izin hesabýnda dikkate alýnmayacaktýr.
Diðer bir deyiþle iþ sözleþmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde, iþçiye kullandýrýlmayan yýllýk izin sürelerine ait ücretlerin son ücret üzerinden ödeneceði hükme baðlanmýþtýr. Yýllýk izin hakkýnýn ücrete dönüþmesi için iþ sözleþmesinin feshi/sona ermesi þarttýr.
