Bir yandan istihdam teþvikleri ile getirilen avantajlar, öbür yandan ekonomideki büyüme ve bir yandan da baharla birlikte iþletmelerin personel ihtiyaçlarý artýyor.
Ýþe alýmlarda öncelikle iþ baþvuru formlarý kiþisel verileri koruma mevzuatýna uygun þekilde düzenlenmeli ve kiþisel bilgilerin güvenliði saðlanmalýdýr.
Ýþe alýnmasý uygun görülenlerin teþviklerden faydalanýp faydalanamayacaðýna bakýlarak koþullarýn saðlanmasý durumunda SGK teþvikleri kullanýlmalýdýr.
Ýþe alýnanlarýn özlük dosyalarý mevzuata uygun þekilde düzenlenmelidir.
Ýþe alým süreci iþverenler tarafýndan profesyonelce yönetilmeli; bu süreçte dil, din, renk, cinsiyet gibi ayrýmcýlýk yapýlmamalýdýr. Ayrýca, iþin gereði ve niteliði olmadýðý sürece adaylarýn özel hayatlarýný doðrudan ilgilendiren konular hakkýnda bilgi alýnmamalýdýr. Bu nedenle hem “ayrýmcýlýk” hem de “özel hayatýn gizliliðine” dikkat edilmelidir.
Son yýllarda yapýlan düzenlemeler de bu noktalara dikkat edilmesi gerektiðini belirtiliyor. 6701 Sayýlý Ýnsan Haklarý ve Eþitlik Kurumu Kanunu’na göre iþe alým süresince ayrýmcýlýk yapýlmamasý gerekiyor; ayrýca, 6698 sayýlý Kiþisel Verilerin Korunmasý Kanuna göre iþin gereði ve niteliði olmayan bilgilerin istenmemesi, iþlenmemesi ve muhafaza edilmemesi gerekiyor.
Ayrýmcýlýk iddialarýna dair Türkiye Ýnsan Haklarý ve Eþitlik Kurumu’na baþvuru yapýlmasý ve haksýzlýðýn giderilmesi istenebiliyor.
Kiþisel verilerin aykýrý olarak iþlenmesinde ise Kiþisel Verileri Koruma Kurulu’na baþvuru yapýlabiliyor. Her iki kurum, baðýmsýz karar alma, inceleme ve yaptýrým uygulama yetkisine sahiptir.
Türkiye’de iþverenler en çok referans yoluyla iþçi bulmayý tercih ediyor. Çalýþanlar, eþ, dost, akraba önerileriyle iþçi alýmý yapýlýyor. Ýkinci tercih edilen iþ arama kanalý ise internet ilanlarý oluyor. Ýnternet ilanlarý herkesin görümüne açýk kariyer sitelerinden ve diðer sosyal medya uygulamalarýndan yayýnlanabiliyor. Ancak bu ilanlarda kimi zaman doðrudan “ayrýmcýlýk” ifadelerine yer verecek kriterler yayýnlanabiliyor. 6701 Sayýlý Kanun’a göre sadece iþçi-iþveren iliþkisinde deðil, iþe alým þartlarýnda da ayrýmcýlýk yapýlmamasý gerekiyor.
Bazý iþ ilanlarýnda üniversite ayrýmý yapýlabiliyor. Özel bir nedeni olmadýðý sürece, ilgili üniversitesinin pozisyon için özel bir eðitimi içermesi gibi, doðrudan “X üniversitesi” mezunu olmak koþulu getirilmemelidir. Bu tür eðitim ayrýmcýlýðýndan kaçýnmak gerekiyor.
Diðer yandan dil, din, renk, siyasi görüþ, cinsiyet ayrýmlarý gibi temel ayrýmcýlýk ifadelerine yer verilmemesi gerekiyor. Örneðin, “tercihen kadýn ya da erkek” gibi kriterler ayrýmcýlýða destek olarak kabul ediliyor. Ancak kanunen belirli cinsiyetin çalýþmasýnýn yasaklandýðý durumlar ayrýmcýlýk sayýlmýyor. Örneðin yeraltý kablo döþeme iþlerinde kadýn iþçi çalýþtýrýlamamasý gibi.
Ýþ ilanlarýnda gebelik ve medeni durum, tercihen bekar gibi ifadelerden de kaçýnmak gerekiyor. Bir çalýþanýn evli veya bekar olmasý gibi kriterler doðrudan ayrýmcýlýk niteliðindedir. Ancak yapýlan iþ gebe çalýþanlar için tehlikeli ise böyle bir durumda kriter koyulmasýnda sakýnca bulunmuyor. Benzer ayrýmcýlýk türlerinin sadece iþ ilanlarýnda deðil, iþ görüþmesi veya iþ baþvuru formunda da kullanýlmamasý gerekir.
Tüm bu süreçlerde amacý dýþýnda kiþisel verilerin de istenmemesi çok önemlidir. Ýþ için gerekli olmayan, özel hayatýn gizliliðini ihlal eden sorularýn sorulmamasý ve iþe alým kriteri olarak belirlenmemesi gerekir.
Adaylardan açýk rýza alarak referans kontrolü yapýlmalýdýr. Açýk rýza kapsamýnda, kiþi hakkýnda referans kiþilerden bilgi alýnacaðý ve deðerlendirme sürecinde bu bilgilerin kullanýlacaðý belirtilmelidir.
Bazý iþyerleri iþ baþvurusu olumsuz deðerlendirilse dahi iþ baþvuru formu gelecekteki iþlerde kullanmak üzere bilgi havuzunda saklamaktadýr. Baþvuru sahibinden izin almaksýzýn bilgilerin muhafaza edilmemesine dikkat edilmelidir. Bu durumda adaya bilgi verilerek, bilgilerinin saklanmasý konusundaki tercihini belirtmesi istenmelidir.
