Mevzuatýmýzda çalýþaný korumaya yönelik bir takým düzenlemeler yapýlmýþtýr. Bunlardan biri de iþveren tarafýndan geçerli bir sebebe dayanmadan veya keyfi olarak iþ akdinin feshini önlemeye yönelik iþ güvencesi düzenlemelerinden iþe iade davasý açma hakkýdýr.
Ýþe iade davasý, iþveren tarafýndan keyfi veya geçerli bir sebep gösterilmeden iþine son verilen iþçinin iþe tekrar baþlatýlma talebini içeren davadýr.
Ýþ sözleþmesi feshedilen iþçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediði veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadýðý iddiasý ile fesih bildiriminin tebliði tarihinden itibaren bir ay içinde iþe iade talebiyle, Ýþ Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarýnca arabulucuya baþvurmak zorundadýr. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaþmaya varýlamamasý hâlinde, son tutanaðýn düzenlendiði tarihten itibaren, iki hafta içinde iþ mahkemesinde dava açýlabilir. Taraflar anlaþýrlarsa uyuþmazlýk ayný sürede iþ mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir.
Ýþ akdi sonlandýrýlan her iþçinin iþe iade davasý açma hakký bulunmamaktadýr. Ýþe iade davasý þartlarý arasýnda ilk husus, otuz veya daha fazla iþçi çalýþtýran iþ yerlerinde en az altý aylýk kýdemi olan, belirsiz süreli iþ sözleþmesi ile çalýþan iþçinin geçerli bir neden olmadan iþten çýkarýlmasýdýr.
Ýþe iade davasý için gerekli olan þartlar
- Ýþ kanunu kapsamýnda çalýþýyor olmak,
- Ýþyerinde 30 veya daha fazla iþçinin çalýþýyor olmasý,
- 6 aylýk kýdeme sahip olmak,
- Belirsiz süreli iþ sözleþmesi ile çalýþýyor olmak,
- Ýþveren tarafýndan iþ sözleþmesinin keyfi veya geçerli bir sebebe dayanmaksýzýn feshedilmesi,
- Ýþveren vekili ve yardýmcýsý olmamak,
- Arabulucu nezdinde anlaþma saðlanamamasý.
Yeraltý iþlerinde çalýþan iþçilerde iþe iade davasý þartlarýndan kýdem þartý aranmaz.
Geçersiz fesih nedenleri
Ýþe iade davasý þartlarý arasýnda ilk husus iþçinin geçerli bir neden olmadan iþten çýkarýlmasý olarak ifade etmiþtik. Ýþ Kanunu'nun 18. maddesinde aþaðýda yazýlý haller geçersiz fesih nedeni olarak belirtilmiþtir.
- Sendika üyeliði veya çalýþma saatleri dýþýnda veya iþverenin rýzasý ile çalýþma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katýlmak.
- Ýþyeri sendika temsilciliði yapmak.
- Mevzuattan veya sözleþmeden doðan haklarýný takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için iþveren aleyhine idari veya adli makamlara baþvurmak veya bu hususta baþlatýlmýþ sürece katýlmak.
- Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doðum, din, siyasi görüþ ve benzeri nedenler.
- Ýþ Kanunu 74. maddede öngörülen ve kadýn iþçilerin çalýþtýrýlmasýnýn yasak olduðu sürelerde iþe gelmemek.
- Hastalýk veya kaza nedeniyle Ýþ Kanunu 25. maddenin (I) numaralý bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde iþe geçici devamsýzlýk.
Ýþveren vekili iþe iade davasý açamaz
Ýþ Kanunu'nun 18. maddesinin son fýkrasýnda "Ýþletmenin bütününü sevk ve idare eden iþveren vekili ve yardýmcýlarý ile iþyerinin bütününü sevk ve idare eden ve iþçiyi iþe alma ve iþten çýkarma yetkisi bulunan iþveren vekilleri hakkýnda bu madde, 19. ve 21. maddeler ile 25. maddenin son fýkrasý uygulanmaz." hükmüne yer verilmiþtir.
Arabulucuya baþvurma
Ýþe iade davasý açýlmadan önce arabulucuya baþvurulmasý gerekmektedir. Arabulucu nezdinde anlaþma saðlanamamasý durumunda iþe iade davasý açýlabilir.
