Mevzuatımızda çalışanı korumaya yönelik bir takım düzenlemeler yapılmıştır. Bunlardan biri de işveren tarafından geçerli bir sebebe dayanmadan veya keyfi olarak iş akdinin feshini önlemeye yönelik iş güvencesi düzenlemelerinden işe iade davası açma hakkıdır.
İşe iade davası, işveren tarafından keyfi veya geçerli bir sebep gösterilmeden işine son verilen işçinin işe tekrar başlatılma talebini içeren davadır.
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir.
İş akdi sonlandırılan her işçinin işe iade davası açma hakkı bulunmamaktadır. İşe iade davası şartları arasında ilk husus, otuz veya daha fazla işçi çalıştıran iş yerlerinde en az altı aylık kıdemi olan, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçinin geçerli bir neden olmadan işten çıkarılmasıdır.
İşe iade davası için gerekli olan şartlar
- İş kanunu kapsamında çalışıyor olmak,
- İşyerinde 30 veya daha fazla işçinin çalışıyor olması,
- 6 aylık kıdeme sahip olmak,
- Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olmak,
- İşveren tarafından iş sözleşmesinin keyfi veya geçerli bir sebebe dayanmaksızın feshedilmesi,
- İşveren vekili ve yardımcısı olmamak,
- Arabulucu nezdinde anlaşma sağlanamaması.
Yeraltı işlerinde çalışan işçilerde işe iade davası şartlarından kıdem şartı aranmaz.
Geçersiz fesih nedenleri
İşe iade davası şartları arasında ilk husus işçinin geçerli bir neden olmadan işten çıkarılması olarak ifade etmiştik. İş Kanunu'nun 18. maddesinde aşağıda yazılı haller geçersiz fesih nedeni olarak belirtilmiştir.
- Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak.
- İşyeri sendika temsilciliği yapmak.
- Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak.
- Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler.
- İş Kanunu 74. maddede öngörülen ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek.
- Hastalık veya kaza nedeniyle İş Kanunu 25. maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde işe geçici devamsızlık.
İşveren vekili işe iade davası açamaz
İş Kanunu'nun 18. maddesinin son fıkrasında "İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri hakkında bu madde, 19. ve 21. maddeler ile 25. maddenin son fıkrası uygulanmaz." hükmüne yer verilmiştir.
Arabulucuya başvurma
İşe iade davası açılmadan önce arabulucuya başvurulması gerekmektedir. Arabulucu nezdinde anlaşma sağlanamaması durumunda işe iade davası açılabilir.
