Ýþe iade davasýnýn sonucunu nelerin etkilediði, sýkça sorulan konular arasýnda yer almaktadýr. Bu yazýmýzda, iþe iade davasýnýn açýlma nedenleri, koþullarý, dava sonucuna etki eden hususlarý ve iþe iade davasýnýn iþçi lehine sonuçlanmasýnýn iþverene getirdiði yükümlülükleri ele alacaðýz.
Otuz veya daha fazla iþçi çalýþtýran iþyerlerinde en az altý aylýk kýdemi olan iþçinin belirsiz süreli iþ sözleþmesini fesheden iþveren, iþçinin yeterliliðinden veya davranýþlarýndan ya da iþletmenin, iþyerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadýr. Yer altý iþlerinde çalýþan iþçilerde kýdem þartý aranmaz.
Ýþ sözleþmesi feshedilen iþçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediði veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadýðý iddiasý ile fesih bildiriminin tebliði tarihinden itibaren bir ay içinde iþ mahkemesinde dava açabilir.
Dava sürecinde iþverenin feshin geçerli nedene dayandýðýný ispat etmesi ve son çare olarak iþ sözleþmesini feshetmek mecburiyetinde kaldýðýný kanýtlamasý gerekmektedir.
Bu durumda;
Ýþletmenin, iþyerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan sebeplerin neler olabileceðinin,
Ýþçinin iþ sözleþmesinin feshedilmesinin son çare olmasý gerektiði ilkesinin ne anlama geldiðinin, açýklanmasý önem kazanmaktadýr. Güncel Yargýtay kararýnda, feshe neden olabilecek iþletmesel sebepler ve feshin son çare olmasý ilkesi þu þekilde izah edilmiþtir:
Ýþletmesel sebepler
Ýþletmenin, iþyerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan sebepler; sürüm ve satýþ imkanlarýnýn azalmasý, talep ve sipariþ azalmasý, enerji sýkýntýsý, ülkede yaþanan ekonomik kriz, piyasada genel durgunluk, dýþ pazar kaybý, ham madde sýkýntýsý gibi iþin sürdürülmesini imkansýz hale getiren iþyeri dýþýndan kaynaklanan sebeplerle yeni çalýþma yöntemlerinin uygulanmasý, iþyerinin daraltýlmasý, yeni teknolojinin uygulanmasý, iþyerinin bazý bölümlerinin kapatýlmasý ve bazý iþ türlerinin kaldýrýlmasý gibi iþyeri içi sebeplerdir.
Feshin son çare olmasý
Ýþletmenin, iþyerinin ve iþin gereklerinden kaynaklanan sebeplerle sözleþmeyi feshetmek isteyen iþverenin fesihten önce fazla çalýþmalarý kaldýrmak, iþçinin rýzasý ile çalýþma süresini kýsaltmak ve bunun için mümkün olduðu ölçüde esnek çalýþma þekillerini geliþtirmek, iþi zamana yaymak, iþçileri baþka iþlerde çalýþtýrmak, iþçiyi yeniden eðiterek sorunu aþmak gibi varsa fesihten kaçýnma imkanlarýný kullanmasý, kýsaca feshe son çare olarak bakmasý gerekir.
Yukarda belirttiðimiz iki unsurun gözetilmeden iþçinin iþ sözleþmesinin feshedilmesi dolayýsýyla mahkemece feshin geçersizliðine karar verilmesi durumunda, iþçinin kesinleþen mahkeme kararýnýn tebliðinden itibaren on iþgünü içinde iþe baþlamak için iþverene baþvuruda bulunmasý halinde, iþverenin, iþçiyi bir ay içinde iþe baþlatmak zorunluluðu vardýr. Ýþçiyi baþvurusu üzerine iþveren bir ay içinde iþe baþlatmaz ise iþçiye en az dört aylýk ve en çok sekiz aylýk ücreti tutarýnda tazminat ödemekle yükümlü olur.
Öte yandan, mahkeme kararýnýn kesinleþmesine kadar çalýþtýrýlmadýðý süre için iþçiye en çok dört aya kadar doðmuþ bulunan ücret ve diðer haklarýnýn da ödenmesi gerekir.
Kaynak: 4857 sayýlý Ýþ Kanunu 18.madde ve takip eden maddeler. Yargýtay 22. Hukuk Dairesi 25.1.2016 tarih 2015/35591 E., 2016/1751 K.
