Hiç þüphe yok ki IÞÝD son derece vahþi bir örgüt. Ýnancýnýn gereði olarak gördüðü dýþýnda hiçbir kural ve ilke tanýmýyor. Ýnsanlarý kameralar önünde katlediliyor, boðazlarýný kesiyor. Cenevre Konvansiyonlarý, Lahey Sözleþmeleri, insan haklarý bildirgeleri umurunda deðil. Devletler sisteminin temel normlarýný dahi kabul ettiði ya da edebileceði þüpheli.
Irak’ýn toprak bütünlüðü hatta geleceði, Suriye’nin akýbeti, Lübnan’ýn felaketi, Türkiye’nin hiçbir þeyi deðilse bile ticareti IÞÝD’in ipoteði altýnda. IÞÝD sorunu çözümlenmezse ya da yönetilebilir boyutlara indirgenmezse zaten onlarca sorundan mustarip Ortadoðu’nun daha da istikrarsýzlaþmasý, bizim de bu istikrarsýzlýktan nasibimizi ziyadesiyle almamýz kaçýnýlmaz.
***
Þimdiden IÞÝD saldýrýlarýndan kaçan insanlar Türkiye sýnýrýna dayandý. Üstelik, Musul Konsolosluðu’nun çalýþanlarý ve ailelerinden oluþan 49 kiþilik bir grup da 11 Haziran’dan bu yana ellerinde rehin. Amerika’nýn yaptýðý operasyonlarýn onlarýn geleceðini ne þekilde etkileyeceði ise meçhul. Ýhracat rakamlarý deseniz ortada. Irak’a yapýlan ihracatta neredeyse yarýya yakýn bir düþüþ var.
Belli ki Amerika’nýn gerçekleþtirdiði sýnýrlý hava operasyonlarýyla da bu örgüt bugünden yarýna bitirilemeyecek. Kendine ve yakýn müttefiki Ýsrail’e yönelik tehdit algýlamayan Obama yönetimi IÞÝD’i çevrelemeyi, “Iraklýlarý” ona karþý birleþmeye zorlamayý siyaset olarak benimsemiþe benziyor. Amerika vuracak ama yok etmeyecek, hýrpalayacak ama öldürmeyecek. IÞÝD tehdidini Irak’ýn toprak bütünlüðünü saðlamak için kullanacak.
Amerika’nýn benzeri bir stratejiyi Suriye için de benimsememesi mucize olur. Bence, Baðdat’ta bir hükümet kurulduktan sonra sýra Þam’a gelecek, uluslararasý toplumun meþru kabul ettiði muhalefetle Baas yönetiminin IÞÝD karþýtlýðýnda birleþmesini saðlamaya çalýþacak. Ukrayna yüzünden iliþkiler daha da gerilmezse, Rusya’nýn da teþvikiyle yeni bir Cenevre süreci baþlatýlacak ve bu sefer ki süreç büyük bir olasýlýkla Esad önkoþulundan baðýmsýz olacak.
Obama þimdiden bunun sinyallerini vermeye baþladý. Dünkü New York Times’da Thomas Friedman’a Suriye muhalefetine silah vermenin anlamsýzlýðýný anlattýðý kýsmý dikkatle okumakta yarar var. Çünkü Washington’un atacaðý her adým Ankara’yý da etkileyecek, tedbir alýnmaz ve siyaset ona göre þekillenmezse Amerika’nýn politikasýndan Türkiye zararlý çýkacak.
Bu yüzden Türkiye’nin her þeyden önce Suriye politikasýný, özellikle de Esad karþýtlýðýnda geliþtirdiði siyasi söylemini farklýlaþtýrmasý gerekiyor. Suriye sorununu tek baþýmýza çözmeye kalkýþmayacaðýmýza, Esad’ý devirip yerine kendimize yakýn bir lideri iþbaþýna getiremeyeceðimize, daha doðrusu getirmek istemeyeceðimize göre, en rasyonel olaný IÞÝD karþýtlýðýnda oluþacak muhtemel koalisyona destek vermek gibi duruyor.
Unutmayalým ki Suriye’nin toprak bütünlüðü de, Irak’ýn toprak bütünlüðü de nihayetinde Türkiye’nin çýkarýnadýr. Irak’ýn ya da Suriye’nin parçalanmasý halinde onun parçalarýyla iþbirliðine girmek için hazýr olmak, onlarýn baðýmsýzlýk taleplerini veto eder konumda olmamak Türkiye için ilk deðil her zaman ikinci tercihtir. Tarihsel tespitlerimizin haklý olmasý da sýnýrlarýn deðiþmesinin getireceði büyük sarsýntýlarý yaþamak istediðimiz anlamýna gelmez.
***
Türkiye’nin her türlü olasýlýða karþý hazýrlýklý olmasý, her ihtimali göz önünde bulundurmasý; basýnýyla, üniversitesiyle, düþünce kuruluþlarýyla bölgedeki geliþmeleri önyargýlardan ve saplantýlardan uzak bir þekilde takip etmesi gerekmektedir. Þartlar deðiþtiðinde politikalarýn deðiþmesi bir zorunluluktur. Bize göre çok daha büyük imkanlarý olan ülkeler deðiþen þartlara uyum saðlýyorsa, bizim saðlamamamýz düþünülemez.
Türkiye bir tehdit unsuru olan IÞÝD’in yarattýðý “fýrsatlardan” da yararlanmalýdýr. Kürt sorununu çözmek, kendini ve tarihini yeniden yorumlamak isteyen Ankara, Irak Kürtleri ile Suriye Kürtleri arasýnda oluþmaya baþlayan kader birliðine bir þekilde dahil olmalý, ama asýl önemlisi dahil olduðunu göstermelidir. Özellikle Rojava’ya yapýlacak insani yardým siyasi dayanýþmanýn, onlarýn akrabalarýyla birlikte yaþamanýn mümkün olduðunun ispatý olacaktýr...
