Hicri 3. Yüzyýlda yaþayan Müslüman alim Ebu Zeyd Ahmed El-Belhi’nin Türkçeye Endülüs Kitap tarafýndan “Beden ve Ruh Saðlýðý” baþlýðýyla çevrilen eserinden önceki yazýlarýmda bahsetmiþtim. Belhi’nin kitabý aðýrlýklý olarak beden ve ruh saðlýðýnýn korumasý hakkýndayken, kýsmen de bedensel ve ruhsal rahatsýzlýk olduðunda tedavi önerileri de veriyordu. Önceki yazýmda Belhi’nin öfke kontrolü için önerilerinden bahsetmiþtim. Bugün ise Belhi’nin vesveselerden (obsesyon) kurtulmak için önerilerini bugünkü psikiyatri/ psikoloji bilgimizle karþýlaþtýrmalý olarak ele alacaðým.
Belhi’nin obsesif bozukluklarý diðer ruhsal hastalýklardan ayýrt etmesi özgün bir yaklaþýmdýr. Rania Awaad ve Sara Ali’nin iyi bir psikiyatri dergisi olan Journal of Affective Disorders’da yayýnladýklarý makalede Belhi’nin bu büyük katkýsýný belirtmiþlerdir (Journal of Affective Disorders 180 (2015) 185- 189).
Belhi vesveseyi insana en fazla acý veren durumlardan biri olarak tanýmlar. Çünkü vesvesenin öfke, korku, keder gibi bir sebepten alevlenip, buna neden olan þey ortadan kalktýðý zaman kaybolan durumlar gibi olmadýðýný, daha kalýcý olma eðiliminde olduðunu ve vesveseyi bir sebeple açýklamanýn zor olduðunu söyler. Belhi’nin bu yaklaþýmý bugünkü psikiyatri/psikoloji yaklaþýmý ile büyük oranda uyumludur.
Belhi vesvesenin iki kaynaðý olduðunu söyler. Birincisi doðuþtan, ikincisi ise sonradan oluþandýr. Belhi vesvesenin (obsesyon) insan doðasýndan, doðuþtan gelebileceðinin farkýndadýr. Belhi bu tür vesvesenin bedenin diðer biyolojik hastalýklarý gibi olduðunu söyler. Bu durum bugün bizim obsesyonun biyolojik ve genetik kökenleri olduðu bilgimizle uyumludur. Fakat Belhi bu biyolojik kökeni o zamanýn týp anlayýþý olan “hýltlar teorisi” ile izah ederken, bugün biz biyolojik kökenin daha çok beyin iþlev bozukluðu ile ilgili olduðunu biliyoruz.
Belhi vesveseyi þöyle tanýmlar: “Vesvesesi olan kiþiler korkulan düþünceler istemsiz þekilde kendiliðinden akla gelir ve bu korkulan þeyin yakýn zamanda baþýna geleceðini düþünür. Kiþi bu zihne istemsiz gelen tekrarlayýcý düþüncelerden dolayý acý çeker, bu düþüncelere odaklandýðýndan dolayý dikkati daðýlýr ve hayat ile ilgili sorumluluklarýný yapmakta zorlanýr.” Belhi’nin vesvese olarak tanýmladýðý bu durum bugün bizim obsesyon tanýmýyla oldukça yakýndýr.
Belhi vesvesenin tedavisinin mümkün olduðu ve umutsuz olmamak gerektiðini söyler. Belhi’nin tedavi önerileri bugünkü bilgimizle oldukça uyumlu olup þu þekildedir:
- Yalnýz kalmaktan kaçýnmak. Çünkü yalnýzlýk vesveselere kapýlmayý kolaylaþtýrýr.
- Boþ kalmayýp kendini meþgul et! Çünkü boþ kalýnca vesveseler zihne üþüþür.
- Haz ve zevk alýnacak þeyler yap! Duyular üzerinden zevk almak kiþinin vesveselere dalmasýna üstün gelebilir
- Güvendiðin, sevgi ve þefkati olan kiþilere vesveselerini anlat! Bu kiþiler vesveselerin gerçek deðil hayal olduðunu söylemeleri iþe yarar.
- Zihninde vesveseler geldiðinde bunlara karþý koyacak karþý düþünceler hazýrla.
- Akýl ile mücadele et! Baþka insanlarýn ayný meseleyi önemsemediklerini düþünerek, bu olumsuz düþüncelerin aslý esasý olmadýðýný anla.
- Vesveselerin bedenin çalýþma düzeni ile ilgili sorundan kaynaklandýðýný düþün!
- Bu dünyada her þey sebep ve sonuç iliþkisi içinde gerçekleþtiðini bil! Akla gelen þey sebepsiz ve illetsiz baþa gelmez.
