Post-modernizmin ürettiði rölativizmin gölgesinde bir cümle bile kurmaktan korkuyoruz. Çünkü ortalýk "kime göre Ýslam kültürü" diyerek kendini zeki sanan aptallardan geçilmiyor! Buna eleþtirel bakma deðil, züppelik denir. Ýslam kültürü deyince, Ýslam temelinde ortaya çýkan anlam, norm ve deðerler bütününü anlýyoruz. Modern öncesi döneme vurgu yapýlýyor. Bunun içine Hafýzýn Divaný, Mevlana'nýn Mesnevisi, Mimar Sinan eserleri, Marakeþ minareleri, sanat musikisi, miraciyeler, Itri Efendi, Galata Mevlevihane'si, Mevlit gibi þeyler girer. Müzik, mimari, hat, þiir, sanat, menkýbeler...
Bu bütünlük içinde "pozitif" anlamda kullanýlan semboller var. Bu semboller anlam depolarý. Birçok güzellik, iyilik, hayýr özetlenir. Ýnsanlarý etkileyen bir çaðrýþýmlar demeti. Baþka kültürlerden alýnsalar da Ýslam içinde yeniden üretilmiþ. Bitkiler, yer, gök, hayvan sembolleri ile karþýlaþýrýz. Nesne sembolleri de var. Mesela hilal gök ve aydýnlýkla ilgili sembol, Hz. Alinin kýlýcý Zülfikar ise nesnelerle ilgili.
Hayvan sembolleriyle de karþýlaþýrýz. Parçalayan, leþ yiyen, hiç kýskançlýk duymayan ve insan hayatýyla bütünleþmeyen hayvanlar, Ýslam kültüründe sembol olmazlar. Menkýbelerde bu kültürün önemli anlatýmlarý var. Mesnevide eþek, at, papaðan, horoz, tilki, aslan, kurt geçer. Ancak bunlar sembole dönüþmezler. Mevlevilikte Leylek, önemli bir sembol. Vak vak, Hak Hak diye algýlanýr. Melamilikte de öyledir. Ýstanbul Mevleviliðinde Leylek Baba adýyla anýlan bir derviþ vardýr.
Hacý Bektaþ Veli, Mahmut Harrani'nin aslan sýrtýnda elindeki yýlaný kamçý olarak kullandýðýný görünce duvarý yürütür. Güvercin, Bektaþilikte önemlidir. Barýþý simgeler, huzuru anlatýr. Anadolu'da güvercin yenilmez. Camilerimiz etrafýnda hala güvercinler uçuþup durur. Hacý Bektaþ Veli'nin bir kolunun altýnda koyun ötekinde kurt vardýr. Bunlarýn barýþ içinde yaþayabileceðini anlatýr. Ancak bu hayvanlarýn her biri bir sembol haline gelmez. Yani Bektaþilikte ne kurt ne de koyun sembol.
Geyik, yine güzelliði ve masumiyeti simgeler. Geyikli Baba mezarý hala Ýnegöl'deki yerinde durur. Geyikli Baba, Bursa'nýn fethinde büyük yararlýklar gösteren derviþ mücahitlerden.
Düldül, Hz. Alinin atýdýr. Hz. Ali Efendimiz gaza menkýbelerimizin piridir. Düldül de beyaz kabul edilir. Hz. Peygamberi miraçta taþýyan Burak da beyaz renkli. Burak, baþlý baþýna bir sembol. Kýrat, Köroðlu ile beraber zalim otoriteye baþkaldýran yiðitliðe yoldaþ eden bir at. Beyaz at, Hz. Hýzýr'ýn da hayvaný kabul edilir.
Kýtmir, bir köpek adý. Ashabý Kehf'in arkadaþý bir köpek. Müslümanlar için þehrini terk etmek zorunda kalan "maðara topluluðu"yla dost olan varlýk. Yedi uyurlarla birlikte o da þehri geride býrakýyor. Bu nedenle Müslümanlar arasýnda saygýyla anýlýr.
Huma Kuþu gibi sembolik olan kuþlar da bulunur. Fahrettin Attar'ýn meþhur eseri Mantýk'ur Tayr'da anlattýðý Anka Kuþunu da hatýrlamak gerekir. Simurg da denir. Ýslam tasavvufunda yükseliþi, olgunlaþmayý ve seyrüsüluku sembolleþtirir.
Ýslami menkýbelerde, efsanelerde, þiirlerde, hikâyelerde öne çýkarak sembol hale gelen baþlýca hayvanlar bunlar. Sembolleþiyorlar, çünkü zamanlar üstü bir anlama sahipler. Saygý ve kabul görüyorlar. Büyük tutumlara, olaylara, þahsiyetlere eþlik ediyorlar. Ýslam toplumunun sosyolojik hafýzasýný meydana getiriyorlar. Bu semboller, fabl olmayý aþarak( Kelile ve Dille'de olduðu gibi) insanlara ve özellikle Müslümanlara "ibret" almanýn anlamlarýný kuþaktan kuþaða taþýrlar
Bu sembolleþen hayvanlara dikkat edelim! Ýnsan toplumlarý ile bütünleþerek yaþayan, uysal olan, koruyan ve kollayan hayvanlardýr. Belki daha baþka anlam ve iþlevleri de var. Evlerde, mahallerde, þehirlerde, köy ve tarlalarda, bað ve bahçelerde, çadýr ve yaylalarda insanlarýn hayatlarýna katýlýrlar. Ýslam kültür dünyasýnýn merhamet, yardým, kollayan, dost ve helal iliþkilerini temsil eden imgeleridir.
