Zihnimin bir tarafý Ýslam ve ruh saðlýðý alaný için çalýþýyor. Bu alan için hem benim hem de bu alanda çalýþacak kiþiler için bir yol haritasý oluþturmaya çalýþýyorum. Þimdi size zihnimde toparladýðým bu sekiz yaklaþýmý anlatayým.
1- Modern psikoloji önemli ama eksik: Modern psikolojinin 150 yýllýk birikimi azýmsanmayacak düzeyde. Bu alanda teorik çalýþan on binlerce, pratik çalýþan yüz binlerce insan gücü var. Mesleki örgütlenmeleri, dergileri, büyük bir kütüphanenin raflarýný tek baþýna dolduracak kadar kitap çýktýlarý var. Bunlar belirli bir güce ulaþýldýðýnýn göstergeleri. Öbür taraftan modern psikolojinin sorunlarý var. Ýddia ettiði kadar bütüncül bir paradigmaya ulaþamadý, herkesi ikna edecek bir güce ulaþamadýðý için fizik bilimlerine göre çok daha fazla parçalý hatta zaman zaman kaotik bir içeriði var.
2- Ýlm-i nefs geleneði önemli ama bugüne yetmez: Ýlm-i nefs geleneðinin ürettiði bilgiyi önemsemeliyiz ama içeriði bugün için yetmez. Ýlm-i nefsin modern psikolojiye göre iki güçlü tarafý var. Birincisi Allah’la kurulan yaratýlýþ baðý ile bütüncül bir insan ve evren anlayýþýna sahip olmasý. Ýkincisi ise insan hayatýný anlamlý hale getirmesi. Ama iki zayýf yönü var. Birinci zayýflýðý ilm-i nefs bilgi alanýnýn tarihsel olup güncel olmamasý. Ýkincisi ise teorik pratik dengesinde aþýrý teorik olmasý. En azýndan bu alanda üretilenler bugünün dünyasýndaki ihtiyaç ve sorun alanlarýna cevap verir pratiklikte deðil.
3- Metoda dayalý bilgi üretimi esastýr: Bilgi üretiminin usul/metoda dayalý olmasý esastýr. Modern psikolojinin en güçlü taraflarýndan biri bilimsel bir araþtýrma metodolojisi kurabilmiþ olmasýdýr. Ýçinde gözlem, deney, matematiðin kullanýldýðý istatistik içeren bir metodoloji güçlüdür. Ýslam dünyasýndaki ilim geleneðinin de metoda dayalý olduðunu hatýrlamakta fayda var.
4- Eleþtirisellik yetmez inþa önemli: Eleþtirmek fonksiyonel bir durum ama arkasýndan inþa gelmediðinde laftan öteye geçmiyor. Sadece modern psikolojiyi eleþtiren ama neyin nasýl olmasý gerektiði ile ilgili bir þeyler söylemeyen yaklaþýmlarýn gideceði bir yer yok. Sadece eleþtirisel bir söylem kurmak psikolojik tatminden ibaret kalabilir.
5- Tarihçiliðe karþý güncellik: Ýlm-i nefs bilgi alaný büyük oranda tarihsel yani güncel deðil. Bu ilim geleneði birkaç yüzyýldýr kesintiye uðramýþ durumda. Dolayýsýyla da günümüzde temsiliyeti oldukça zayýf. Ýlm-i nefs psikoloji alanýnda bir þeyler söyleyen insanlar silsilesi ve birikimi ise, bugün bu geleneðe baðlý kiþiler ne söyleyebilir? Farabi, Razi, Ýbn-i Sina, Gazali ile Eflatun ve Aristo birbirleriyle etkileþmiþse, bugünün filozof ve ilim/bilim insanlarý ile etkileþerek ilm-i nefsi kurmak gerekiyor. Bugün nörobilimi, kuantum fiziði ile nöron etkileþimlerinin açýklanmasýný, yapay zekâ tartýþmalarýný, zihin felsefesi birikimini muhatap alarak bir ilm-i nefs inþasý gerekiyor.
6- Uygulamalý ve pratik olanýn teorik olandan bir adým önde olmasý: Modern psikolojiyi güçlü kýlan taraflardan biri sadece teorik alanda kalmayýp endüstriden gündelik hayatýn iþleyiþine kadar farklý alanlarda pratiði etkileyecek bir içeriðe sahip olmasýdýr. Üretilecek bilgi pratik dünyanýn içinden çýkan doðal sorulara yönelik olursa etkinlik artabilir.
7- Esas olan bilgi ve ürün üretimi: Bizi ancak üretim kurtarýr. Psikoloji alanýnda on binlerce insanýmýzýn sürekli ürün çýkaran bir üretim sürecinde olmasý ortaya bir þey çýkarmayý mümkün kýlar. Projelenmemiþ, ürüne dönmemiþ, çýktýya dönmemiþ soyut anlýk muhabbete benzeyen çabalar bizi bir yere götürmez.
8- Psikoloji ve ilm-i nefsin birikimi insan niteliðimizi arttýrmada kullanýlabilir: Modern psikoloji ve ilm-i nefs geleneðinden oluþturulacak eðitim içeriðinin atölye çalýþmalarý þeklinde eðitime dönüþtürülmesi insanýmýzýn niteliðini arttýrabilir.
