Mesleki ve entelektüel olarak ilgilendiðim Dissosiyatif Kimlik Bozukluðu (psikolojik travma) ve eþ terapileri/eðitimi alanlarýndaki uðraþýlarýma “Ýslam ve psikiyatri/psikoloji” alanýný eklemeye çalýþýyorum. Artýk zaman zaman Ýslam ve psikiyatri / psikoloji alanýnda yazýlar yazacaðým.
Bu aralar Carrie York Al- Karam’ýn editörlük yaptýðý, Templeton Press tarafýndan basýlan “Islamically Integrated Psychotheraphy” adlý kitabý okuyorum. Kitap oldukça yeni. Güncel tartýþmalarý içerdiði için de okumaya deðer. Ayrýca Ýbn Haldun Psikoloji Bölümü’nde dersler verecek olan Hooman Keshavarzi de kitabýn yazarlarýndan biri.
Kültürel psikiyatri ve psikoloji alanýnýn þimdiye kadar yaptýðý þey, var olan (seküler) psikiyatri ve psikoloji hizmetlerini verirken kültürel unsurlara dikkat etmek düzeyindeydi. Bu yaklaþýmýn ana derdi, orta sýnýf erkek Amerikalý üzerinden üretilen psikiyatri/psikoloji bilgisinin olduðu gibi dünyanýn öbür kültürlerine uygulanmamasýydý. Yapmaya çalýþtýðý þey ise kültürü dikkate almanýn yollarýný öðretmek, farklý kültürdeki bir danýþanla çalýþýrken “kültürel yeterlilik” kazanýlmasýn saðlamaktý.
Dini temelli psikoterapi arayýþlarýnýn derdi ise bu durumdan öte bir þey. Ýddia daha yüksek. Temel dert, bilginin üretilmesinden uygulanmasýna kadarki süreçte dini bilgiyi temel kaynaklarýndan biri haline getirmek. Yani Batýlý bilgiyi uyarlamaktan öte, bizatihi yeni bir bilgi üretme arayýþý var.
Batýlý psikoloji 100 yýl öncesinde hem teorik hem de pratikte daha seküler, dini olaný daha fazla dýþlayýcýydý. 100 yýlýn sonunda pratikte daha fazla, teoride daha az olarak dini olana alan açmak zorunda kaldý.
Ýslam, Hristiyan, Yahudi ve Budist ilkelerden kaynaklanan psikoterapi arayýþý içinde olan ekoller dýþlayýcý ve radikal deðil. Seküler psikoloji bilgisini üretenlerin dini bilgi alanýný teoride dýþladýðý gibi dýþlama eðiliminde deðiller. Batýlý bilgiyi de dikkate alarak bütünleþtirmeden yanalar.
Örneðin Ýslami temelli yaklaþýmlarda bütünleþtirme sadece pragmatizmi ve mecbur kalmayý göstermiyor. Bilginin çoklu kaynaðýný kabul etme yaklaþýmlarýndan dolayý bütünleþtirmeye (entegrasyon) yatkýnlar. Hem vahyin bilgisini hem tecrübi bilgiyi eþ zamanlý bilginin kaynaðý görmek bizim geleneðimize uygun.
Ýslami temelli psikoterapi arayýþlarýnýn yeni dönemdeki özelliklerinden biri de sadece teorik bir itiraz peþinde olmayýp ayný zamanda klinik pratikte uygulanabilecek yaklaþým ve müdahale arayýþýnda olmasý. Yakýn zamanda olanlar genellikle batý eleþtirisi þeklindeydi. Þimdi daha doðru ve güçlü bir yere doðru gidiliyor. Ýnþa etmek eleþtirmekten daha zor ama daha büyük bir katký. Nitekim yukarýda bahsettiðim kitabýn alt baþlýðý “inanç ve profesyonel pratiði birleþtirmek” þeklinde.
