Ýmparatorluklar çaðýnýn sona erdiði 19. yüzyýlda hemen her etnik grubun kendi devletlerine sahip olmak yolunda çabalara giriþtikleri orta ve doðu Avrupa coðrafyasýnda diðerlerine benzemeyen bir etnik milliyetçi hareket de filizleniyordu: Siyonizm adý verilen Yahudi milliyetçiliði...
Diðerlerine benzemiyordu çünkü Yahudiler devlet kurmak için bir toprak parçasýna sahip deðillerdi. Herhangi bir ülkede veya bölgede çoðunluk oluþturabilecek nüfusa da sahip deðillerdi. Hatta ayný dili konuþuyor bile deðillerdi. Bulunduklarý ülkelerin dilini konuþuyorlardý.Mizrahi adý verilen Ortadoðu ve Maðrip Yahudileri kendi aralarýnda Arapça, Sefaradlar Ýspanyolca kökenli (Ladino), Aþkenazlar ise Almanca kökenli (Yidiþ) bir dil konuþuyorlardý ama ayrýca yaþadýklarý her ülkede o ülkenin ulusal dilini de kullanmak durumundaydýlar. Dolayýsýyla Kafka, Zweig, Canetti gibi yazarlar yaþadýklarý ülkenin dilini ve kültürünü zenginleþtiren eserler verebildiler.
(Dünya Yahudileri arasýnda yaþadýklarý ülkenin dilini kullanmak konusundaki tek istisna Türkiye Yahudileridir. Kahir ekseriyetini 15. yüzyýlda Ýspanya’dan kovulan Sefaradlarýn oluþturduðu Türkiye Yahudileri aþaðý yukarý 20. yüzyýla kadar bulunduklarý ülkenin dilini öðrenip konuþmaya ihtiyaç duymadan varlýklarýný sürdürebildiler!)
Dünyanýn dört bir tarafýna daðýlmýþ bu milletin fertlerinin neredeyse tek ortak noktasý inançlarýydý. Buna mukabil Siyonizm sanýldýðýnýn aksine dinî olmaktan ziyade laik bir ideolojiydi. Din adamlarýnýn geleneksel anlayýþlarýnýn geri býraktýðý Yahudiler için bir aydýnlanma devrini baþlatmayý öngörüyordu. Bunun için modern eðitim kuruluþlarý ihdas etmek baþta olmak üzere din adamlarý sýnýfýnýn Yahudi toplumu üzerindeki etkilerini azaltmaya yönelik adýmlar atýlmaya baþlandý.
O devirde kendi ulus devletlerini kurma rüyasý gören bütün milliyetçi aydýnlarýn ortak programý buydu zaten. Eðitimin laikleþtirilmesi aracýlýðýyla toplumsal modernleþme... Bir de etnik ve kültürel anlamda homojen bir toplum oluþturmak...
19. ve 20. yüzyýlýn etnik milliyetçilikleri, özellikle daðýlan Avusturya-Macaristan ve Osmanlý imparatorluklarýnýn arazileri üzerinde homojen toplumsal yapýlar oluþturmaya yöneldiler. Bu çabalarýn acý bir neticesi de toplumsal homojeniteyi saðlamak için çoðunluktan farklý etnik ve kültürel kimliklere sahip unsurlarýn “temizlenmesi”nin olaðan ve gerekli sayýlmasýydý. Bizim yakýn tarihimizde Yunan milli devletinin kuruluþundan baþlayarak Balkan savaþlarýna kadar Rumeli Türklerinin baþýna gelenler bu yaklaþýmýn eseriydi.
Ne var ki Yahudilerin çoðunlukta olduklarý, yani üzerinde devlet kurabilecekleri bir topraklarý olmadýðý için kendileri için uygun bir “vatan” aranmaya baþlandý. Bugün sanýlanýn aksine ilk akla gelen coðrafya Filistin deðildi. Öteki alternatifler çeþitli sebeplerle elendikten sonra gündeme geldi burasý. Siyonizm’in baþlangýçtaki laik karakteri ille de Kudüs çevresinin tercihini gerektirmiyordu zaten.
Yine sanýldýðýnýn aksine Ýsrail’in kurulmasý bir Ýngiliz projesi olarak doðmadý. Siyonist projeye ilk destek veren ülke Almanya’ydý. Filistin topraklarýna yönelik Yahudi göçünü baþlatan da Almanlardý. Ýngilizler ise kendileri açýsýndan stratejik önemi olan bir coðrafyada Almanya güdümünde koloniler oluþturmayý hedefleyen bu projeden rahatsýz olmuþ ve engellemeye çalýþmýþlardý. Ancak kýsa süre sonra sanayi kapitalizmi ile finansal kapitalizm arasýnda oluþan çeliþki Alman-Ýngiliz mücadelesine yansýdýðý için Yahudi dünyasýnýn elitleri kendilerini ister istemez Ýngilizlerin safýnda buldular.
Baðýmsýz bir Yahudi devletinin kurulmasýný engellemeye çalýþan bir diðer grup ise dindar Yahudilerdi. Kutsal kitaplarýnýn öngördüðü þekilde Mesih gelmeksizin bir Yahudi devletinin kurulamayacaðý fikrini bugün de savunanlar var. Gazetelerde gördüðümüz fotoðraflarda Ýsrail’in Gazze’de gerçekleþtirdiði katliamý kýnayan Yahudiler iþte bu Ortodoks anlayýþý savunan ve Ýsrail devletinin varlýðýný Allah’a isyan olarak gören Yahudiler. Ancak Yahudi din adamlarý ve dinî gruplarýnýn birçoðu özellikle 1948’den itibaren Siyonizm’in tezlerini benimsemiþ bulunuyorlar. Antisiyonist Yahudiler etkisiz bir azýnlýk artýk.
